Jesteś tutaj: prof. Jacek Bartyzel » Miscellanea » Kalendarzyk reakcjonisty — styczeń

Kalendarzyk reakcjonisty — styczeń

Jacek Bartyzel

250 lat temu, 1 stycznia 1766 roku, zmarł w Rzymie, w wieku 77 lat (ur. 10 VI 1688), Jakub Franciszek Edward [ang. James Francis Edward] Stuart, syn króla Jakuba II/VII i Marii d’Este z Modeny, od 16 IX 1701 najdłużej panujący – acz tylko de iure – król Anglii i Irlandii (jako Jakub III) oraz Szkocji (jako Jakub VIII); zmuszony jako niemowlę, wraz z rodzicami, do opuszczenia ojczyzny wskutek rebelii protestancko-wigowskiej i nastania (trwającej nadal) uzurpacji koron brytyjskich, wychowywał się we Francji, której król Ludwik XIV popierał jego niezbywalne prawa do tronu, aż do traktatu w Utrechcie (1713), kończącego hiszpańską wojnę sukcesyjną; w 1708, po wylądowaniu w Szkocji, podjął osobiście próbę odzyskania władzy, lecz zarówno ta próba, jak i podejmowane w jego imieniu powstania wiernych mu jakobitów (1715, 1719) oraz wyprawa jego syna (1745-1746), znanego pod przydomkiem Bonnie Prince Charlie, skończyły się niepowodzeniem; od 1715 mieszkał w papieskim Awinionie, a następnie w Rzymie, gdzie papież Klemens XI ofiarował mu jako rezydencję Palazzo Muti; odrzucał konsekwentnie wszystkie namowy (głównie ze strony torysów), aby przejść na anglikanizm, co ułatwiłoby mu odzyskanie tronów, acz godził się na zachowanie praw i przywilejów „Kościoła” państwowego, będącego wyznaniem przytłaczającej większości narodu, a na swoim wygnańczym dworze sprawiedliwie rozdzielał godności pomiędzy katolików, anglikanów i prezbiterian; w 1719 poślubił Marię Klementynę Sobieską (wnuczkę Jana III), z którą miał dwóch synów: Karola Edwarda (1720-1788, od 1766 de iure Karola III) oraz abpa Henryka Benedykta (1725-1807, kardynała Świętego Kościoła Rzymskiego, od 1788 de iure Henryka IX/I); od czasu narodzin synów nazywany był potocznie „Starszym Pretendentem” (Old Pretender), przylgnęło też do niego wiele przydomków: Old Mr Misfortune (Stary Pan Pech), Old Mr Melancholy (Stary Pan Smutek) i Jamie the Rover (Kubuś Wędrowniczek); jak inni wygnani członkowie dynastii (poza apostatą Karolem) został pochowany w Bazylice Watykańskiej.

150 lat temu, 1 stycznia 1866 roku, urodził się w Paryżu Ernest-Antoine-Aimé-Léon Seillière, bar. (rzymski) de Laborde, eseista, krytyk literacki i publicysta; współpracownik „Journal des Débats”, „Correspondant”, „La Revue des deux mondes”; nieubłagany krytyk „imperializmu demokratycznego”, romantyzmu („imperializmu irracjonalnego”), russoizmu, kwietyzmu, pangermanizmu, freudyzmu („psychologii imperialistycznej”) i narodowego socjalizmu; od 1914 członek Akademii Nauk Moralnych i Politycznych (od 1935 jej sekretarz dożywotni), 14 II 1946 wybrany do Akademii Francuskiej (fotel 15); zmarł w 1955 roku.

125 lat temu, 2 stycznia 1891 roku, urodził się w Altomünster (Górna Bawaria) Alois Dempf, katolicki filozof kultury, socjolog wiedzy, mediewista, znawca średniowiecznej teologii politycznej; w młodości znajdował się pod wpływem liberalizującego i heglizującego („Bóg i Duch”) teologa i apologety, ks. Hermana Schella (1850-1906); z myślą o zostaniu teologiem podjął studia filozoficzne w Innsbrucku, lecz na życzenie ojca przeniósł się do Monachium na medycynę, założył też wówczas Akademickie Stowarzyszenie Katolickie i zaangażował się w ruch liturgiczny; po ukończeniu siódmego semestru został wcielony (w czasie I wojny światowej) do wojska jako chirurg na froncie wschodnim; służba dała mu okazję do pogłębienia samodzielnych studiów filozoficznych (Platon, Kant, Fichte, Hegel), lecz ostatecznie za swojego mistrza uznał św. Tomasza z Akwinu, którego pojęcie Boga „wydaje się wyrażać uniwersalną jedność życia duchowego”; w 1921 obronił doktorat o koncepcji wartości w etyce i polityce Arystotelesa, następnie poświęcił się systematycznym badaniom nad myślą średniowieczną; po habilitacji (1926) na temat nieskończoności w metafizyce średniowiecznej i w dialektyce kantowskiej został profesorem uniwersytetu w Bonn, gdzie redagował także niemiecki miesięcznik dla europejskiej kultury, polityki i ekonomii „Occident”, mający być przeciwwagą dla tendencji nacjonalistycznych; również jego opublikowana w 1929 książka Sacrum Imperium wpisywała się w dążenie do uleczenia współczesnej filozofii politycznej, akcentując zwłaszcza rolę Bożej Opatrzności w dziejach oraz znaczenie rytu koronacyjnego dla jedności Kościoła i Cesarstwa; w filozofii kultury nawiązywał również do platońskiej idei trzech cnót (rozumu, męstwa i umiarkowania) jako antropologicznego fundamentu mediewalnego porządku trójstanowego, tworzącego kulturową całość społecznej sprawiedliwości; po przejęciu władzy przez narodowych socjalistów zaangażował się zdecydowanie przeciwko nowemu reżimowi, m.in. ostrzegając Kościół przed zawieraniem konkordatu z III Rzeszą, publikując (w Szwajcarii i pod pseudonimem Michael Schaffler) książkę poddającą krytyce ideologię nazistowską z pozycji katolickich oraz dezawuując publicznie panteistyczną interpretację mistyki Mistrza Eckharta dokonaną przez Alfreda Rosenberga i jego autorską ideę „mitu XX wieku”; skutkowało to pozbawieniem go katedry w Bonn, po utrąceniu jego kandydatury na katedrę we Wrocławiu przeniósł się na Uniwersytet Wiedeński, gdzie wykładał do Anschlussu; w latach 30. zainteresował się również hiszpańską myślą katolicką i kontrrewolucyjną (m.in. Donoso Cortesa), której stał się jednym z najlepszych zagranicznych znawców; po wojnie wrócił na katedrę w Wiedniu, a w 1948 przeniósł się na Uniwersytet Ludwika Maksymiliana w Monachium, został wówczas także członkiem Bawarskiej Akademii Nauk; w 1966 otrzymał Wielki Krzyż Zasługi RFN; zmarł w 1982 roku.

100 lat temu, 2 stycznia 1916 roku, zmarł w Sabadell (Katalonia), w wieku 74 lat (ur. 21 V 1841), ks. Félix Sardá y Salvany, duszpasterz, apologeta i polemista, jeden z czołowych reprezentantów integryzmu katolickiego w epoce Restauracji; syn przemysłowca z branży tekstylnej i katalońskiej szlachcianki; wychowanek jezuitów (do zakonu nie został jednak przyjęty z powodu słabego zdrowia); święcenia kapłańskie przyjął w 1865; ukończył teologię oraz prawo, filozofię i literaturę na Uniwersytecie Barcelońskim; od 1871 publikował liczne artykuły (na łamach redagowanego przez siebie „Revista Popular”) pod pseudonimem Un Obscurantista de buena fe („Ciemnogrodzianin dobrej wiary”) oraz książki broniące doktryny katolickiej i Syllabusa, a zwalczające masonerię, spirytyzm, protestantyzm, anarchizm, naturalizm i liberalizm; najsłynniejsza z nich – Liberalizm jest grzechem (1884), opublikowana jednocześnie w kilku językach (w Polsce znana z tłumaczenia z angielskiego) i mająca już do 1887 siedem wydań, spowodowała kontrakcję katolikoliberałów, którzy wystąpili do Kongregacji Indeksu o jej zbadanie, lecz orzeczenie było jednoznacznie pochwalne dla autora, zakończyło się zaś potępieniem książki Proces integryzmu (1885) jednego z jego oponentów – kanonika z Vich, ks. Celestina de Pazosa; wywodząc liberalizm z protestantyzmu (odrzucenie autorytetu w polityce jako skutek odrzucenia autorytetu w religii), lekceważył wszelako aktualne znaczenie „przyczyny” („protestantyzm jest obecnie zdechłym psem”), akcentował zaś zagrożenie ze strony „skutku” („liberalizm [jest] żywym lwem, krążącym w poszukiwaniu kogo mógłby pożreć”), albowiem jego (liberalizmu) „straszliwa doktryna przenika społeczeństwo do głębi; stał się [on] nowoczesnym politycznym wyznaniem, grożąc nam drugą rewolucją, mającą zwrócić świat ponownie ku pogaństwu”; liberalizm jest „herezją radykalną i uniwersalną, ponieważ są w nim zawarte wszystkie herezje”; na płaszczyźnie polityczno-ustrojowej natomiast ks. Sardá (podobnie jak inni integryści hiszpańscy, którzy w 1886 odłączyli się od karlistowskiej Wspólnoty) głosił „indyferentyzm” w materii ustrojowej, akceptując każdą formę rządu, która uznaje suwerenność Boga, aczkolwiek preferował tradycyjną monarchię mieszaną (jak w średniowiecznej Kastylii i Aragonii), wyrażając się także życzliwie o „elekcyjnej monarchii polskiej do czasu niegodziwego rozebrania tego najbardziej religijnego królestwa”.

60 lat temu, 3 stycznia 1956 roku, urodził się w Peekskill (stan Nowy Jork, USA) Mel Columcille Gerard Gibson, aktor i reżyser filmowy; w 1977 ukończył Narodowy Instytut Sztuki Dramatycznej w Australii, a sławę przyniosła mu rola Mad Maxa w filmie o tym samym tytule, zwiększyła zaś jeszcze rola policjanta w Zabójczej broni; z ról w filmach niekomercyjnych na wyróżnienie zasługuje kreacja aktorska Hamleta w reżyserii Franca Zefirellego; od 1993 zajął się także reżyserowaniem; do jego szczytowych osiągnięć należą: film o Williamie Wallasie Braveheart. Waleczne serce (1993), za który otrzymał dwa Oscary, Patriota (2000), Apocalypto (2006), a przede wszystkim Pasja (2004), przedstawiająca wiernie ewangeliczną wersję Męki Chrystusa, która ściągnęła nań nienawiść i nagonkę (łącznie z próbą zablokowania produkcji i dystrybucji filmu) ze strony kół żydowskich; podobnie jak jego ojciec (Hutton Gibson) jest katolickim tradycjonalistą, acz w przeciwieństwie do niego nie deklaruje się jako sedewakantysta; mimo to w ostatnich latach dopuścił się czynów, których nie można nie zakwalifikować jako moralne występki (rozwód z żoną i matką ich siedmiorga dzieci po 28 latach małżeństwa, trwający trzy lata konkubinat z inna kobietą, alkoholizm).

950 lat temu, 5 stycznia 1066 roku, zmarł w Westminsterze, w wieku ok. 61-63 lat (ur. pomiędzy 1003 a 1005), Św. Edward Wyznawca [Edward the Confessor, staroang. Ēadweard Andeterre], od 1042 przedostatni anglosaski król Anglików (King of the English, Rex Anglorum) z dynastii Cedryka (z Wesseksu); syn króla Ethelreda II Bezradnego († 1016) i Emmy, córki księcia Normandii, Ryszarda I Nieustraszonego; w dzieciństwie musiał uciekać wraz z ojcem i młodszym bratem do Normandii przed armią króla duńskiego Swena Widłobrodego i spędził tam niemal 30 lat, dzieląc czas między polowania i modlitwę; w 1041 ostatni duński władca Anglii (a zarazem przyrodni brat Edwarda) wezwał go do kraju i – będąc bezdzietnym – ogłosił go swoim następcą; gdy rok później zmarł, Rada Królewska (Witenagemot) wybrała go (6 VI 1042) na władcę; jego koronacja odbyła się 3 IV 1043 w Opactwie Westminsterskim; jego panowanie było w zasadzie okresem pokoju wewnętrznego w królestwie, chociaż szlachtę anglosaską i duńską irytowało powierzanie głównych urzędów panom normandzkim, co wywołało przejściowy kryzys w latach 1051-1052; bardzo pobożny władca zachowywał również wstrzemięźliwość płciową nawet po zawarciu małżeństwa, co przyczyniło się do powstania kwestii sukcesyjnej; do 1057 następcą tronu był bratanek Edwarda i ostatni żyjący potomek Alfreda Wielkiego – Edward Wygnaniec (1016-1057), a po jego śmierci – jego małoletni syn Edgar, lecz sympatią earlów cieszył się earl Wesseksu – Harold Godwisson, natomiast pretensje do tronu zgłosił także książę Normandii Wilhelm II, który w 1062 odwiedził Londyn i podobno otrzymał obietnicę sukcesji od króla; po śmierci Edwarda (w Pałacu Westminsterskim) i jego pochówku w tamtejszym opactwie (Westminster Abbey), którego był fundatorem, rywalizację między Godwissonem, wybranym na króla przez earlów pod imieniem Harolda II, a Normandczykiem rozstrzygnęła bitwa pod Hastings (14 X 1066), która przyniosła zwycięstwo Wilhelmowi zwanemu odtąd Zwycięzcą, położyła zaś kres około pięćsetletniej historii Anglii germańskich Sasów, rozpoczynając kilkusetletni okres feudalizmu oraz dominacji kultury i języka francuskiego; Edward został kanonizowany przez papieża Aleksandra III w 1161, a od XIV wieku jest głównym patronem Anglii i jej królów.

10 lat temu, 6 stycznia 2006 roku, zmarł w Montevideo, w wieku niespełna 71 lat (ur. 10 I 1935), Álvaro Pacheco Seré, polityk, prawnik i teoretyk jurysprudencji; studia prawnicze ukończył w 1961 na Uniwersytecie Republiki, następnie, do 1968, był docentem na Wydziale Nauk Ekonomicznych; za rządów prawicowego prezydenta Juana Maríi Bordaberry’ego był jego głównym współpracownikiem jako podsekretarz (1972-1973), a następnie (1973-1976) sekretarz prezydencki; podobnie jak jego szef, przeszedł ewolucję od prawicy republikańskiej do monarchistycznej i legitymistycznej, został przy tym członkiem Stowarzyszenia Studiów Tradycjonalistycznych „Juan Vázquez de Mella” oraz Bractwa Tradycjonalistycznego „Karol VII”, zrzeszającego karlistów argentyńskich i urugwajskich.

25 lat temu, 9 stycznia 1991 roku, zmarł w Paryżu, w wieku 69 lat (ur. 20 X 1921), Roland Laudenbach, pisarz, dziennikarz, krytyk literacki, wydawca i scenarzysta; pochodził z protestanckiej rodziny alzackiej (był siostrzeńcem aktora Pierre’a Fresnaya); w 1944 założył wydawnictwo Table ronde, specjalizujące się w literaturze dramatycznej (J. Anouilh, H. de Montherlant) i beletrystyce (F. Mauriac, P. Morand, J. Giono), partycypował także w wydaniu dzieł zbiorowych V. Hugo; w latach 50. był luźno związany z prawicową grupą literacką „Huzarów” (R. Nimier, A. Blondin i in.), ściśle zaś z organem „dysydentów” Akcji Francuskiej pod przywództwem filozofa i poety Pierre’a Boutanga (1916-1998) – tygodnikiem „La Nation française”, gdzie pisał pod pseudonimem Michel Braspart; pod tym samym pseudonimem publikował powieści oraz artykuły w satyrycznym tygodniku „Le Crapouillot”; współpracę z protestanckim dziennikiem „Réforme” zerwał – jako obrońca Algierii Francuskiej – po uznaniu przez redakcję secesji i niepodległości Algierii.

50 lat temu, 10 stycznia 1966 roku, zmarł w Gdyni, w wieku 78 lat (ur. 7 V 1887), płk Ignacy Oziewicz h. Lubicz, pseud. konspiracyjny Czesław; pierwszy komendant główny Narodowych Sił Zbrojnych; w I wojnie światowej oficer armii rosyjskiej, którą opuścił po wybuchu rewolucji w 1917; w 1919 wstąpił do Wojska Polskiego, od VIII 1920 dowodził 17. Pułkiem Piechoty, a w 1925 został dowódcą 76. Lidzkiego Pułku Piechoty w Grodnie; w 1927 awansował do stopnia pułkownika; od X 1938 dowodził 29. Dywizją Piechoty w Grodnie, na której czele walczył w wojnie obronnej 1939 roku; ranny 8 IX 1939, następnie internowany przez władze litewskie, został zwolniony jesienią 1939 dzięki interwencji ks. S. Trzeciaka, po czym powrócił do Warszawy; od IV 1941 doradca wojskowy ZG SN oraz w Komendzie Głównej Narodowej Organizacji Wojskowej, następnie zastępca Komendanta Głównego NOW; jako przeciwnik scalenia z AK latem 1942 stanął na czele rozłamu w NOW, a we wrześniu tegoż roku został Komendantem Głównym NSZ; w X 1942 wydał rozkaz nr 1 Akcji Specjalnej, która zakładała walkę zbrojną również z komunistami; aresztowany przez Niemców w czerwcu 1943 i osadzony na Pawiaku, w październiku został wywieziony do Auschwitz, gdzie włączył się w działalność obozowej konspiracji; w styczniu 1945 ewakuowany do obozu we Flossenburgu, skąd został wyzwolony przez armię amerykańską; podczas pobytu we Francji został pełnomocnikiem środowiska NSZ przed Komisją Weryfikacyjną AK w Londynie oraz prezesem założonej w 1949 organizacji „Ogniwo”, pomagającej b. żołnierzom podziemia narodowego na emigracji; w 1958 wrócił do kraju.

750 lat temu, 11 stycznia 1266 roku, zmarł, w wieku co najmniej 71 lat (ur. przed 1195), Świętopełk II Wielki, najwybitniejszy książę Pomorza Gdańskiego z dynastii Sobiesławiców; najstarszy syn namiestnika (princepsa) Mściwója I [pom. Mestwin] i wielkopolskiej księżniczki Zwinisławy; godność princepsa Pomorza Gdańskiego otrzymał od księcia krakowskiego Leszka Białego po śmierci ojca (ok. 1219/20); w 1223 wraz z bratem Warcisławem wziął udział w krucjacie książąt polskich (Leszek Biały, Konrad Mazowiecki i in.) przeciwko Prusom; ok. 1225 odbił z rąk duńskich ziemię słupską i przyłączył ją do swojej domeny; związany podwójnymi więzami małżeńsko-rodzinnymi z księciem kaliskim Władysławem Odonicem, walczył u jego boku z księciem wielkopolskim Władysławem Laskonogim, a w 1227 stał się współwinowajcą zbrodni gąsawskiej (zamordowania Leszka Białego i zranienia Henryka Brodatego), przerywającej ogólnopolski wiec książąt, biskupów i rycerstwa zwołany do Gąsawy przez Leszka; wykorzystując w następnych latach rywalizację książąt polskich o tron krakowski, zdołał się usamodzielnić i przybrać tytulaturę książęcą, utworzył także własną hierarchię urzędniczą (dworską i terytorialną) oraz wydzielił dzielnice swoim braciom (Warcisławowi, Samborowi i Raciborowi); uzyskawszy w 1231 protekcję papieską, aktywnie wspierał chrystianizację Prus (zwycięska bitwa z Prusami nad rzeką Dzierzgoń w 1234) oraz sprowadził zakon dominikanów; ok. 1237 przyłączył do Pomorza Gdańskiego ziemię sławieńską oraz gród Nakło nad Notecią; w kolejnych latach (do 1259) musiał parokrotnie zmagać się z koalicją młodszych braci, kujawskiego bpa Michała i księcia Kazimierza, Konrada Mazowieckiego, synów Odonica (Przemysła I i Bolesława Pobożnego) oraz zakonu krzyżackiego, lecz mimo licznych strat (Nakło, ziemie na wschodnim brzegu Wisły) zdołał obronić samodzielność Pomorza Gdańskiego i jego zasadniczy korpus terytorialny; położył wielkie zasługi dla rozwoju Gdańska, któremu nadał prawa miejskie, oraz ufundował klasztory dominikanów w Gdańsku, cysterek w Żarnowcu i cystersów w Bukowie; przydomek „Wielki” nadali mu współcześni działacze kaszubscy, uważający dynastię Sobiesławiców za książąt kaszubskich.

175 lat temu, 11 stycznia 1841 roku, urodził się w Szczecinie Otto Friedrich von Gierke, historyk i teoretyk prawa; był synem oficera pruskiego, który zaszczepił mu patriotyzm i kult cnót militarnych (sam brał udział w dwu wojnach: prusko-austriackiej i prusko-francuskiej, a wybuch I wojny światowej powitał jako „boski dar łaski” dla niemieckiej kultury); w wieku 19 lat doktoryzował się z prawa na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma w Berlinie; po habilitacji (1868) otrzymał (1872) stanowisko profesora zwyczajnego na Uniwersytecie Wrocławskim, a w roku akademickim 1882/83 był jego rektorem; w 1883 przeniósł się do Heidelbergu, a w 1887 do Berlina, gdzie znów pełnił (1902/03) funkcję rektora; w 1911 Wilhelm II nadał mu dziedziczny tytuł szlachecki; w 1912 został członkiem korespondentem Rosyjskiej Akademii Nauk w Petersburgu; jego dzieło wieńczy dorobek niemieckiej tzw. historycznej szkoły prawa (K.L. von Savigny, G. Puchta, G. von Beseler), rozwijającej się od czasów romantyzmu w opozycji do oświeceniowych teorii naturalistycznych; wychodząc od arystotelesowskiego rozumienia człowieka jako istoty społecznej, zwalczał antropologiczny indywidualizm, przeciwstawiając mu koncepcję tzw. realnej osoby prawnej; koncentrując się na badaniach germańskiej tradycji prawnej, uznającej realność osób zbiorowych (organicyzm), dowodził jej wyższości nad konwencjonalizmem prawa rzymskiego; w prawie germańskim wyróżniał następujące stowarzyszenia naturalne (Genossenschaft) w toku ich rozwoju wzbogacającego życie społeczne: klan, związek rodowy, wreszcie (już w średniowieczu) publiczno-prawne stany i korporacje; wysoce cenił też i stawiał za wzór federalny charakter imperialnego porządku politycznego w średniowieczu; swoimi badaniami historycznymi przyczynił się także do położenia podwalin pod rozwój nowoczesnego prawa spółdzielczego, krytykował zaś niemiecki kodeks cywilny, oparty na indywidualizmie sprzecznym z niemiecką wspólnotowością; zmarł w 1921 roku.

15 lat temu, 12 stycznia 2001 roku, zmarł w Warszawie, w wieku 96 lat (ur. 6 VIII 1904), Aleksander Adolf Maria Bocheński h. Rawicz, eseista, publicysta, tłumacz, bibliofil i polityk konserwatywny; pochodził z rodziny ziemiańskiej o bogatych tradycjach patriotycznych i kulturalnych oraz głęboko religijnej; jego rodzeństwem byli: Józef Maria Bocheński (1902-1995) – dominikanin (imię zakonne: Innocenty) oraz światowej sławy filozof i sowietolog, Olga voto Zawadzka (1905-2008) – nauczycielka i katechetka, oraz Adolf Maria (1909-1944) – myśliciel polityczny i publicysta; ukończył (1928) Państwowy Instytut Rolniczy w Gembloux (Belgia); w latach 1927-1928 wydawał i redagował wraz z bratem Adolfem lwowski „Głos Zachowawczy” o profilu konserwatywnym, monarchistycznym, piłsudczykowskim i antysowieckim, acz współpracował także z pismami narodowymi („Słowo Polskie”, „Kurier Lwowski”); od 1932 nawiązał współpracę z redagowanym przez Jerzego Giedroycia (1906-2000) organem tzw. mocarstwowców „Buntem Młodych” (od 1937 – „Polityka”), stając się (obok swego brata oraz braci Ksawerego i Mieczysława Pruszyńskich) jednym z filarów pisma, a zwłaszcza rzecznikiem grupy w kwestii ukraińskiej (redagował także „Biuletyn Polsko-Ukraiński”); w 1933 został członkiem władz utworzonego wówczas Zjednoczenia Zachowawczych Organizacji Politycznych (od 1938 – Stronnictwa Zachowawczego); w tym okresie propagował zarówno ideę monarchistyczną, jak i imperialistyczną, postulując rozbiór ZSSR w sojuszu z uciskanymi przezeń mniejszościami słowiańskimi; w „wojnie polskiej” 1939 roku walczył w 22. pułku Ułanów Karpackich, a następnie przez kilka miesięcy był więziony przez NKWD w Brodach; po przedostaniu się do Krakowa związał się z sanacyjną grupą konspiracyjną „Wawel”, która uczestniczyła w tworzeniu (zasadniczo narodowo-radykalnej) Konfederacji Narodu, lecz przede wszystkim działał w dozwolonej przez okupanta niemieckiego Radzie Głównej Opiekuńczej (RGO), jako jeden z najbliższych współpracowników jej prezesa – Adama hr. Ronikiera (1881-1952); uczestniczył w negocjacjach z OUN-B dotyczących zaprzestania ludobójczych mordów na ludności polskiej oraz z dowództwem niemieckim podczas powstania warszawskiego – w sprawie wycofania zbrodniczej brygady Kamińskiego oraz umożliwienia ewakuacji ludności cywilnej z Warszawy; jeszcze przed wyparciem Niemców przez Armię Czerwoną z obszaru Generalnej Guberni zaczął propagować ideę ugody polsko-rosyjskiej (sowieckiej), nawiązując do działań XIX-wiecznych konserwatystów; w kwietniu 1945 zorganizował w Krakowie spotkanie działaczy i intelektualistów katolickich z PPR-owskim aparatczykiem kulturalnym Jerzym Borejszą (Goldbergiem), na którym przedstawił koncepcję legalnej opozycji prawicowej i katolickiej, akceptującej system oraz stojącej na gruncie sojuszu z ZSSR, oraz zaproponował, aby na czele tej formacji stanął (wówczas jeszcze więziony przez NKWD oraz prowadzący samodzielnie rozmowy z gen. I. Sierowem) Bolesław Piasecki; w 1945 został dyrektorem Browarów Okocimskich (do 1955); w latach 1947-1952 był posłem na Sejm Ustawodawczy z ramienia grupy „Dziś i Jutro” (Katolicko-Społeczny Klub Poselski), a od 1952 do 1956 – zastępcą posła; współpracował systematycznie z pismami paxowskimi („Dziś i Jutro”, „Słowo Powszechne”, „Kierunki”, „Życie i Myśl”), a od 1962 do 1985 był członkiem Zarządu Głównego Stowarzyszenia PAX; w 1964 podpisał list pisarzy proreżimowych w odpowiedzi na list 34; był członkiem ZLP (od 1956), SDP (od 1964) oraz Towarzystwa Przyjaciół Książki (od 1975 – prezes Zarządu Głównego); w 1983 został członkiem Rady Krajowej PRON; stojąc przez pół wieku konsekwentnie na gruncie koncepcji ugodowej (o rozmaitych – oświeceniowych, konserwatywnych i pozytywistycznych – implikacjach ideowych), starał się ją uzasadniać zarówno na gruncie geopolityki, jak i historiozofii – głosił wszechsłowiańską solidarność, a jednocześnie pogodzenie się z faktem, że ongiś predestynowana do przywództwa w świecie słowiańskim Polska utraciła nieodwołalnie tę pozycję na rzecz Rosji; polityczny romantyzm i insurekcjonizm zwalczał ostro w stylu pamfletowym (zwłaszcza Dzieje głupoty w Polsce), jednocześnie rehabilitując postaci nawet tak kontrowersyjne, jak Szczęsny Potocki; pozytywistyczna była u niego także fascynacja przemysłem i rozwojem gospodarczym.

10 lat temu, 14 stycznia 2006 roku, zmarł w Monterrey (Nuevo León, Meksyk), w wieku 82 lat (ur. 3 VIII 1923), Agustín Basave y Fernández del Valle, filozof, prawnik i eseista; studia prawnicze ukończył na Uniwersytecie Nowego Leonu, a humanistyczne i dziennikarskie na Uniwersytecie Hispanoamerykańskim Santa María de la Rábida oraz na Uniwersytecie Międzynarodowym Menendeza Pelayo w Madrycie; doktorat z prawa uzyskał na Uniwersytecie Complutense w Madrycie, a z filozofii na Uniwersytecie Yucatanu; wieloletni profesor Uniwersytetu w Monterrey, dyrektor Wydziału Filozofii i Literatury oraz założyciel i dyrektor Centrum Studiów Humanistycznych na Uniwersytecie Autonomicznym Nowego Leonu, rektor Uniwersytetu Regiomontana w NL, profesor Instytutu Technologicznego i Studiów Wyższych w Monterrey; wykładał także w Międzynarodowej Akademii Filozoficznej w Liechtensteinie, w Niemczech i Salwadorze; dr h.c. w zakresie filozofii i literatury Uniwersytetu Międzynarodowego Moctezuma; członek korespondent Meksykańskiej Akademii Literatury od 1962; autor 30 książek (tłumaczonych na angielski, niemiecki, francuski, portugalski, włoski, grecki i polski); uważany za najwybitniejszego filozofa meksykańskiego drugiej połowy XX wieku, stworzył oryginalny kierunek zwany „integralizmem metafizyczno-antropozoficznym” wewnątrz filozofii chrześcijańskiej jako propedeutyki zbawienia; przedmiotem jego refleksji był także tradycyjny homo hispanicus, wyposażony w takie cnoty, jak: odwaga, męstwo, gwałtowność, namiętna i stanowcza wiara, siła wyobraźni i przemieniania idei w ideały.

225 lat temu, 15 stycznia 1791 roku, urodził się w Wiedniu Franz Seraphicus Grillparzer, dramaturg i nowelista, zwany austriackim poetą narodowym; katolicki konserwatysta i monarchista; był synem prawnika i sam również ukończył prawo na Uniwersytecie Wiedeńskim, po czym wstąpił do państwowej służby cywilnej; od 1832 do przejścia na emeryturę (1856) był dyrektorem archiwum w Sądzie Izby Cesarskiej; w 1847 został przyjęty do Cesarskiej Akademii Nauk, w 1861 został dożywotnim członkiem austriackiej Izby Panów (Herrenhauses), w 1862 otrzymał doktorat h.c. Uniwersytetu w Lipsku, a w 1864 został honorowym obywatelem Wiednia; trzon jego twórczości dramatycznej stanowią utwory należące do gatunku tzw. tragedii losu (Schicksalstragödie), której był także teoretykiem, stylistycznie łączącej pierwiastki klasyczne i romantyczne (znaczący jest również wpływ hiszpańskiego teatru barokowego); niektóre jego dramaty (Matka rodu Dobratyńskich, Triumf i klęska króla Ottokara, Libusza) i nowele (Klasztor w Sandomierzu) mają słowiańskie tło historyczno-kulturowe; zmarł w 1872 roku.

90 lat temu, 15 stycznia 1926 roku, urodził się w Omaha (Nebraska) L(eo). Brent Bozell Jr., publicysta i wydawca; konserwatysta organiczny i tradycjonalistyczny katolik, działacz pro life; w czasie II wojny światowej służył w marynarce, a po śmierci ojca (1946) konwertował na katolicyzm; podczas studiów prawniczych w Yale poznał swojego przyszłego szwagra – Williama F. Buckleya Jr., z którym wspólnie napisał głośną książkę w obronie senatora Joe’ego McCarthy’ego; współzałożyciel (1960) organizacji Młodzi Amerykanie dla Wolności (YAF); wspierał kandydaturę Barry’ego Goldwatera w wyborach prezydenckich (1960, 1964), również jako jego speechwriter i ghostwriter książki Świadomość konserwatywna; krytykował amerykańską politykę w Wietnamie, począwszy od współudziału w zamordowaniu katolickiego prezydenta Ngô Đình Diệma; w 1966 założył – wraz z Frederickiem D. Wilhelmsenem (z którym łączył go także entuzjazm dla hiszpańskiego legitymizmu oraz gen. Franco jako wodza ostatniej Krucjaty i katolickiego męża stanu) – katolicki miesięcznik „Triumph”, wyrażający sprzeciw wobec modernistycznej infiltracji w Kościele od Vaticanum II oraz destrukcji liturgii; w tym czasie zerwał również współpracę z „National Review”, protestując w liście otwartym przeciwko relatywistycznemu stanowisku swego szwagra w kwestii zabijania nienarodzonych; wraz z historykiem Warrenem H. Carrollem (z którym uczestniczył w seminariach w hiszpańskim Eskurialu) założył Stowarzyszenie Wspólnoty Chrześcijańskiej (Society of the Christian Commonwealth) i był wykładowcą w Christendom College; w odróżnieniu od większości amerykańskich konserwatystów nie żywił entuzjazmu dla Founding Fathers, gdyż „stworzyli dom, w którym mógł się rozwijać świecki liberalizm”, toteż i amerykański konserwatyzm, godząc się ignorować Boga, zatracił związek polityki z sacrum, tymczasem zadaniem prawdziwych tradycjonalistów jest głosić Królestwo Boże i boską suwerenność nad światem; głosił, że celem polityki nie jest wolność, lecz cnota, wolność zaś jest konieczna i pożądana o tyle tylko, o ile sprzyja krzewieniu cnoty, jeżeli zaś prowadzi do aktów sprzecznych z teleologią opatrznościową i z boskim porządkiem, należy ją potępić; jedno z jego dziewięciorga dzieci, Michael Bozell, zostało w dorosłym życiu mnichem we wspólnocie benedyktyńskiej w Solesmes, a inne – L. Brent Bozell III (ur. 1955) – konserwatywnym pisarzem i działaczem; złożony rozlicznymi chorobami, zmarł w 1997 roku.

125 lat temu, 17 stycznia 1891 roku, urodził się w Jenie Walter Eucken, ekonomista ordoliberalny; był młodszym synem idealistycznego filozofa i obrońcy światopoglądu religijnego (laureata literackiej Nagrody Nobla) Rudolfa Euckena (1846-1926); studiował historię, nauki polityczne, ekonomię i prawo; po habilitacji (1921) pracował jako docent prywatny na Uniwersytecie Berlińskim, a w 1925 został profesorem zwyczajnym w Tybindze; w 1927 przeniósł się na Uniwersytet Ludwika Alberta we Fryburgu Bryzgowijskim, w którym pracował do śmierci; w 1932 założył tam Wspólnotę Badawczo-Naukową Prawników i Ekonomistów, która dała początek tzw. Szkole Fryburskiej; hitlerowscy studenci grozili mu śmiercią, a Gestapo wielokrotnie go przesłuchiwało, lecz poważniejszych represji uniknął; po wojnie stał się wpływowy jako doradca ekonomiczny administracji we francuskiej i amerykańskiej strefie okupacyjnej, a następnie rządu RFN, stając się jednym ze współautorów koncepcji tzw. społecznej gospodarki rynkowej; w 1947 został współzałożycielem Mont Pelerin Society; jako teoretyk ordoliberalizmu kładł nacisk na wzajemną zależność ustroju gospodarczego i politycznego, wskazując jednocześnie, że przeciwieństwem gospodarki centralnie sterowanej (kompatybilnej z politycznym totalitaryzmem) nie jest gospodarka leseferystyczna, gdyż w niej poszczególne „grupy władzy” (Machtgruppen) mogą poprzez politykę cenową albo lobbing ograniczać wolność innych uczestników rynku, lecz gospodarka pełnej konkurencji, w której nikt nie może dysponować władzą ekonomicznego kierowania innymi; wolność konkurencji musi wobec tego zabezpieczyć – poprzez odpowiednie ustawodawstwo – państwo; problem państwa w gospodarce nie jest zatem „ilościowy”, lecz „jakościowy”; zmarł w Londynie (gdzie prowadził wykłady) w 1950 roku.

5 lat temu, 17 stycznia 2011 roku zmarł, w wieku 91 lat (ur. 14 I 1920), Jean Gwenaël Dutourd, powieściopisarz, eseista, dziennikarz i tłumacz literatury angielskiej; zmobilizowany w maju 1940, piętnastego dnia kampanii francuskiej dostał się do niewoli niemieckiej, skąd po sześciu tygodniach uciekł; studiował (pod kierunkiem Gastona Bachelarda, który został także świadkiem na jego ślubie) filozofię na Sorbonie, lecz nie uzyskał pełnego licencjatu z powodu niezaliczenia psychologii; brał udział w Ruchu Oporu: aresztowany, zdołał uciec, a następnie wziął udział w wyzwalaniu Paryża; za swoje pierwsze dzieło (Kompleks Cezara) otrzymał w 1946 Nagrodę Stendhala (w kolekcji jego nagród są także: Prix Courteline, Prix Interallié, Prix Prince Pierre de Monaco, Prix Saint-Simon i Grand Prix Catholique de Littérature); od 1950 do 1966 był doradcą literackim wydawnictwa Gallimard; jako recenzent teatralny współpracował z dziennikiem „France-Soir”, a jako komentator występował co tydzień w katolickim radiu Courtoisie; 14 VII 1978 nieznani sprawcy, którzy przedstawili się jako wrogowie jego stylu literackiego, podłożyli bombę w jego mieszkaniu; ten incydent miał ostatecznie szczęśliwe konsekwencje, ponieważ pół roku później (30 XI 1978) został wybrany do Akademii Francuskiej (fotel 31); w 1997 został członkiem Wydziału Literatury i Języka Serbskiej Akademii Nauk i Umiejętności; od 2009 był prezesem stowarzyszenia Obrony Języka Francuskiego; jako powieściopisarz był przede wszystkim mistrzem satyry, a w twórczości niebeletrystycznej wyróżniają się pamflety na socjalizm (Socjalizm z głową dzwońca, 1983) i na demokrację (Feldmarszałek von Bonaparte, 1996) – to ostatnie dzieło jest historią alternatywną („uchronią”), opartą na założeniu, że Ludwik XVI stłumił rewolucję w zarodku, wskutek czego w Europie nie rozpowszechniła się idea „państwa-narodu”, nie doszło zatem do zjednoczenia Włoch i Niemiec, Austria zachowała swoją dominującą pozycję w świecie germańskim oraz weszła w posiadanie Korsyki, a tytułowy Bonaparte zrobił karierę wojskową w jej służbie, nie było więc ani II, ani III Rzeszy, wojny 1870 roku oraz wojen światowych, teorii walki klas Marksa i barbarii komunistycznej, Francja zaś zachowała Luizjanę, a Stany Zjednoczone stały się frankofońskie; wychowany w tradycji rojalistycznej, Dutourd pozostał jej wierny całe życie i w 1994 został członkiem założycielem monarchistycznego stowarzyszenia Jedność Kapetyńska (L’Unité capétienne), przyznającego nagrodę literacką Hugona Kapeta.

15 lat temu, 19 stycznia 2001 roku, zmarł w Saint-Marcel d’Ardèche, w wieku 97 lat (ur. 2 IX 1903), Gustave Thibon, filozof, poeta i mistyk katolicki; wieśniak z urodzenia, całe życie mieszkał w rodzinnej wsi, uprawiając winnicę; w dosłownym sensie „chłopski filozof”, który ukończył tylko kilka klas szkoły podstawowej, ale bezustannie czytał (w siedmiu językach, w tym dwu klasycznych), rozmyślał, pisał i jeździł po świecie z wykładami na najbardziej renomowane uczelnie świata (z wyjątkiem Sorbony), przyjmowany przez papieży i kardynałów, królów i arystokratów; otrzymał Wielką Nagrodę Literacką (1964) oraz Filozoficzną (2000) Akademii Francuskiej; Gabriel Marcel nazwał go „Pascalem XX wieku”; jego przewodnikami byli św. Tomasz z Akwinu w teologii i filozofii, a św. Jan od Krzyża w mistyce; wspierał abpa M. Lefebvre’a w jego walce o ocalenie Tradycji; debiutował po I wojnie światowej w związanej z Akcją Francuską „La Revue universelle”, założonej przez Jacquesa Bainville’a, a redagowanej przez Henriego Massisa; w epoce Vichy działał w ruchu korporacyjnym i wraz z Louisem Salleronem redagował „Idées. Revue de la Révolution nationale”, stąd też jest uważany za jednego z głównych teoretyków pétainowskiej Révolution nationale; w jego ujęciu tradycjonalistyczna odnowa życia narodowego powinna mieć mocną, metafizyczną podbudowę w realizmie ontologicznym, czyli „powrocie do rzeczywistości” (retour au réel), będącym odtrutką na nominalizm i demoliberalne „rządy słów”; demokracja to nic innego, jak „sztuka przeszkadzania zwykłym ludziom w zajmowaniu się tym, co ich rzeczywiście dotyczy, a jednocześnie zmuszania ich do decydowania o tym, o czym nie chcą w ogóle słyszeć” – skutek tej perwersji jest taki, że „prawa” ludu są fikcyjne, za to jego alienacja rzeczywista (droits fictifs et aliénation réelle); inne następstwo demokratycznej iluzji to desakralizacja i zniszczenie wszystkich tabu: w miejsce prawdziwej (objawionej) religii wprowadza się bałwochwalczy kult człowieka, a język – najważniejszy środek komunikacji – zostaje znieprawiony; nie świadczy on już o rzeczywistości, lecz staje się jej substytutem; stąd nieuchronność totalitaryzmu w reżimie demokratycznym i wcale nie wymaga on stosowania terroru fizycznego: wystarczy „umasowić” społeczeństwo i przeobrazić je w tłum konsumentów; chociaż uznawał za swego mistrza politycznego Charlesa Maurrasa i pozostał niezłomnym rojalistą, to jednak nie podzielał jego „restauracyjnego” optymizmu, albowiem totalność triumfu techniki i technokratyzmu nad osobą ludzką nie ma analogii w żadnym doświadczeniu historycznym; skala dekadencji nie usprawiedliwia jednak braku reakcji; trzeba więc uparcie tworzyć, wbrew wszystkim przeciwnościom, małe duchowe wspólnoty, odbudowywać tradycyjne rodziny, wspólnoty sąsiedzkie i lokalne, umacniać i oczyszczać z modernistycznego nalotu wiarę katolicką, a przede wszystkim emanować wszędzie chrześcijańską miłością bliźniego; to jedyna droga restauracji społeczeństwa organicznego (société organique) i warunek tego, co może przyjść dopiero na samym końcu procesu wydobywania się z „mroków nowoczesności”, czyli powrotu króla – zwornika takiego społeczeństwa.

75 lat temu, 21 stycznia 1941 roku, urodził się w Genui Pier Paolo Ottonello, katolicki filozof i historyk filozofii; od 1975 był profesorem zwyczajnym historii filozofii Uniwersytetu Genueńskiego (obecnie emerytowanym) oraz kierownikiem Katedry Rosminiego w Istituto Rosmini; redaktor (od 1975) „Rivista Rosminiana”, współpracownik „Filosofia Oggi”, „Studi Europei” i „Studi Sciacchiani”; współpracownik instytucji naukowych i kulturalnych hiszpańskich karlistów; teoretyk „ontologii dynamicznej”, obrońca klasycznego jusnaturalizmu w filozofii polityki; znawca metafizyki włoskiej (bł. Antonio Rosmini, Michele Federico Sciacca), krytyk antymetafizycznego nihilizmu europejskiego (Nietzsche, Heidegger).

500 lat temu, 23 stycznia 1516 roku, zmarł w Madrigalejo k. Cáceres (Estremadura), w wieku 63 lat (ur. 10 III 1452), Ferdynand Katolicki [Fernando el Católico] z dynastii Trastámara, zwany też Ferdynandem Aragońskim; drugi syn króla Jana II Aragońskiego; od 1468 król Sycylii jako Ferdynand II; od 15 I 1475 do 26 XI 1504 król de iure uxoris Kastylii i Leonu jako Ferdynand V, jako współmałżonek (poślubionej w 1469) swojej kuzynki Izabeli I Kastylijskiej (w 1479 oboje zostali proklamowani królami Hiszpanii); od 20 I 1479 król Aragonii, Walencji, Majorki i Sardynii jako Ferdynand II; od 9 XI 1504 król Neapolu jako Ferdynand III; od 26 XI 1504 regent Kastylii i Leonu; od 1512 król (płd.) Nawarry jako Ferdynand I; 16 VII 1512 przyjął tytuł króla całej Hiszpanii; otrzymał staranne wykształcenie religijne i humanistyczne, był mecenasem sztuk i miłośnikiem muzyki; wspólnie z małżonką przyczynił się do umocnienia jedności katolickiej oraz zażegnania groźby marranizacji hiszpańskiego katolicyzmu i monarchii poprzez utworzenie (1478) trybunału Św. Inkwizycji oraz wypędzenie Żydów (1492); wspólnie dokończyli też chwalebnego dzieła Rekonkwisty, zdobywając (2 I 1492) Grenadę i likwidując ostatnią mahometańską enklawę na Płw. Iberyjskim; zajęty sprawami śródziemnomorskimi, mniejszą uwagę niż Izabela przykładał natomiast do Konkwisty Nowego Świata; 19 XII 1496 oboje otrzymali od papieża Aleksandra VI tytuł Królów Katolickich (los Reyes Católicos), który wszedł na stałe do nomenklatury królów hiszpańskich; przed śmiercią Izabeli („najlepszej i najwspanialszej z królewskich żon”) został wyznaczony przez nią na regenta Kastylii, mającego sprawować władzę w imieniu ich córki Joanny Szalonej i jej męża – Filipa Pięknego (Habsburga), lecz szlachta kastylijska nie uznała tej regencji i musiał wycofać się do Aragonii; regencję objął dopiero po śmierci (25 IX 1506) Filipa i po uwięzieniu niepoczytalnej córki (która jednak tytuł zachowała do śmierci w 1555); w 1512 przyłączył do Hiszpanii płd. Nawarrę, przeprowadzając eksterminację tamtejszych Basków, ale jednocześnie zaprzysięgając nawaryjskie fueros; ostatnie lata panowania poświęcił ugruntowaniu sukcesji swojego wnuka Karola I Habsburga (późniejszego cesarza rzymsko-niemieckiego Karola V); pozostawił koronę hiszpańską najmocniejszą od 700 lat, „dzięki Bogu, mojemu wysiłkowi i pracy”.

75 lat temu, 29 stycznia 1941 roku, zmarł w Atenach, w wieku 69 lat (ur. 12 IV 1871), gen. Joanis Metaksas [Ioannis Metaxas, Ιωάννης Μεταξάς], żołnierz i polityk monarchistyczny, premier i faktyczny dyktator Grecji od 1936 do śmierci; w 1897 walczył przeciwko Turkom; jako szef sztabu generalnego zreorganizował armię, dzięki czemu przyczynił się walnie do jej zwycięstwa w wojnach bałkańskich (1912-1913); w okresie tzw. schizmy narodowej (1915-1917), czyli konfliktu pomiędzy królem (1913-1917, 1920-1922) Konstantynem I, popierającym w wojnie światowej państwa centralne, a liberalnym premierem Elefteriosem Wenizelosem (1864-1936), opowiadającym się za sojuszem z Ententą, zachował lojalność wobec monarchy, wskutek czego po zwycięstwie liberałów został odsunięty od wpływów; po klęsce Grecji w wojnie z Turcją i wstąpieniu na tron (1922) Jerzego II założył rojalistyczną Partię Wolnej Opinii (Kόμμα των Ελευθεροφρόνων) i kontynuował jej działalność również po obaleniu (1924) przez parlament monarchii; po powrocie monarchii (drogą plebiscytarną) w 1935, ale niemożności sformułowania większościowego rządu parlamentarnego, król Jerzy II powołał go 13 IV 1936 na szefa Rządu Ocalenia Narodowego; wskutek strajku generalnego zorganizowanego przez komunistycznych wichrzycieli za zgodą króla rozwiązał parlament, następnie rozwiązał także wszystkie (łącznie z własną) partie polityczne i ustanowił rządy autorytarne, nazywane reżimem 4 sierpnia, który postawił sobie za cel zbudowanie „trzeciej cywilizacji greckiej”, łączącej dziedzictwo Hellady starożytnej i Bizancjum; prowadził niezależną i neutralną politykę zagraniczną, lecz został zmuszony do wojny po odrzuceniu (28 X 1940) aroganckiego ultimatum włoskiego; do jego śmierci i do włączenia się do ataku na Grecję III Rzeszy (czego Metaksas już nie dożył) armia grecka jednak skutecznie odpierała napaść włoską; zmarł wskutek banalnego zapalenia migdałka, co wzbudziło powszechny szok.

60 lat temu, 29 stycznia 1956 roku, zmarł w Baltimore (Maryland), w wieku 75 lat (ur. 12 IX 1880), H(enry). L(ouis). Mencken, dziennikarz, reporter, krytyk literacki, eseista, satyryk i leksykolog, zwany „mędrcem z Baltimore”; był synem fabrykanta cygar pochodzenia niemieckiego, przez 68 lat mieszkał w tym samym domu w Baltimore, nigdy nie podjął studiów akademickich, lecz już jako nastolatek, po ukończeniu wieczorowych kursów, rozpoczął współpracę z licznymi pismami; w 1924 został współzałożycielem i współredaktorem czasopisma „The American Mercury”; opracował wielotomowy słownik angloamerykańskiego (The American Language); z przekonań nietzscheański elitarysta i darwinista społeczny, przybierał pozę sarkastycznego i cynicznego ateisty, choć był raczej agnostykiem; podziwiał Niemcy Wilhelmińskie i prozę Josepha Conrada, przyjaźnił się z Markiem Twainem, był nieugiętym wrogiem demokracji („sztuka kierowania cyrkiem z klatki dla małp”; „kult szakali uprawiany przez osły”), bolszewizmu, Nowego Ładu F.D. Roosevelta, ewangelikalnego fundamentalizmu, „goblinów” z Ku-Klux-Klanu, amerykańskiego stylu życia i „amerykańskiego głupka” (Boobus americanus) – działał nawet w „ruchu antyamerykańskim”; udar mózgu w 1948 pozbawił go możliwości czytania i pisania.

150 lat temu, 31 stycznia 1866 roku, urodził się w Kijowie Lew Isaakowicz Szestow [ros. Лев Исаакович Шестов, właśc. Jehuda Lejb Szwarcman], filozof i krytyk literacki; pochodził z zamożnej rodziny kupieckiej; studiował matematykę i prawo, lecz filozoficznie był autodydaktą; jako przeciwnik rewolucji wyemigrował z Rosji bolszewickiej w 1920 i ostatecznie osiadł w Paryżu, gdzie wykładał na Sorbonie oraz współpracował z „Revue philosophique”; korespondował z czołowymi filozofami i myślicielami religijnymi epoki (M. Bierdiajew, S. Bułgakow, E. Gilson, E. Husserl, M. Buber); reprezentant skrajnie antyracjonalistycznej (wszelki racjonalizm jest „lokajem” na usługach przebiegłej konieczności) i fideistycznej (sola fide), bezkompromisowo przeciwstawiającej „Jerozolimę” (objawienie) „Atenom” (rozumowi) filozofii „judeochrześcijańskiej”, w której Boga nie obowiązują żadne zasady, a człowiekowi nie wolno spać, dopóki – czyli do końca świata – cierpi Chrystus, oraz „filozofii tragedii” bazującej na doświadczeniu „nieoczywistości” (biezpoczwiennost’), wiązany także z nurtem chrześcijańskiego egzystencjalizmu (Pascal, Kierkegaard); zmarł w 1938 roku.

PMK Design
© Organizacja Monarchistów Polskich 1989–2024 · Zdjęcie polskich insygniów koronacyjnych pochodzi z serwisu replikiregaliowpl.com.