Jesteś tutaj: prof. Jacek Bartyzel » Miscellanea » Kalendarzyk reakcjonisty — styczeń

Kalendarzyk reakcjonisty — styczeń

Jacek Bartyzel

1 stycznia 1918 roku urodził się w Chivilcoy k. Mendozy (Argentyna) Rubén Calderón Bouchet, katolicki historyk kultury, filozof polityki i teolog historii, nazywany „patriarchą tradycjonalizmu argentyńskiego”; urodził się w ubogiej i komunizującej rodzinie żydowskiej; studia filozoficzne ukończył w 1949 na Uniwersytecie Narodowym regionu Cuyo, a następnie był profesorem historii idei politycznych w Szkole Studiów Politycznych i Społecznych oraz etyki społecznej na Wydziale Filozofii i Literatury Uniwersytetu w Mendozie; w 1947 nawrócił się na katolicyzm i ochrzcił, stając się odtąd nieugiętym obrońcą tradycji katolickiej i zdeklarowanym tomistą, a krytykiem doktryny wolności religijnej, lewicującego personalizmu, ideologii praw człowieka (jeden z jego synów został kapłanem Bractwa Kapłańskiego Świętego Piusa X) oraz ducha kapitalizmu anglosaskiego, jako wytworu herezji protestanckiej; w swoich dziełach penetrował trzy zasadnicze tematy: myśl polityczną świata antycznego, ideał polityczny średniowiecznej Christianitas oraz dekadencję nowożytności, opisywaną też z punktu widzenia obrońców ładu tradycyjnego; stawiając pytanie o tożsamość argentyńską – czy Argentyńczycy są dziećmi zerwania potomków konkwistadorów z Koroną Hiszpańską, czy raczej częścią imperium, którego „ciało mistyczne” zostało rozerwane przez bezmyślność kreolskich naśladowców rewolucji francuskiej – opowiadał się zdecydowanie za tą drugą opcją, gdyż Argentyna była dla niego częścią „wielkiej ojczyzny” Hispanidad; utożsamiał się z legitymistycznym karlizmem, w którym postrzegał myśl zakorzenioną w Objawieniu, uformowaną przez chrześcijańską teologię i ideał rycerskości; jego zdaniem wielcy tradycjonaliści hiszpańscy, jak Donoso Cortés, Vázquez de Mella czy Elías de Tejada, mieli intuicję zasad metafizycznych i antropologicznych, stanowiących remedium na kryzys nowożytności (szczególną predylekcję miał także do tradycjonalistów francuskich, jak Bonald, de Maistre, Blanc de Saint-Bonnet, La Tour du Pin i Maurras); idąc pod prąd współczesnej mentalności, opowiadał się za restauracją panhiszpańskiej monarchii tradycyjnej oraz bronił idei szlachectwa (ideał hidalga); podkreślał, że choć pojęcia arystokracji czy szlachectwa są słowami „wyklętymi” w demokracjach współczesnych, to zawiera się w nich najwyższy ideał społeczny, zbawienny dla wszystkich, bo arystokrata nie jest produktem głosowania, lecz urodzenia i wychowania w najlepszych rodzinach kraju, a przez to staje się naturalnym protektorem ludu; arystokracja łatwo jednak może zdegenerować się w oligarchię, zwłaszcza finansową, pozbawioną poczucia swojej misji i honoru; w 2006 został odznaczony przez JKW księcia Sykstusa Henryka Burbon-Parma Orderem Wygnanej Prawowitości (Orden de la Legitimidad Proscrita); zmarł w 2012 roku.

3 stycznia 1918 roku urodził się w Nantes Marcel Chéreil de la Rivière, dziennikarz oraz działacz rojalistyczny i nacjonalistyczny; był zamożnym przemysłowcem z branży nieruchomości oraz członkiem Towarzystwa Studiów nad Ustrojami Społecznymi; w 1985 założył efemeryczną „Chronique de droite” [„Kronika Prawicy”], a w latach 1986-1991 wydawał dwumiesięcznik „La France monarchiste et légitimiste”, jako organ Ruchu Francja i Królestwo (Mouvement France et Royauté); przez wiele lat był legitymistą popierającym księcia Andegawenii i Kadyksu (króla de iure Alfonsa II), lecz później zmienił zdanie i zaczął lansować ks. Sykstusa Henryka Burbon-Parma (prawowitego dziedzica koron hiszpańskich, który jednak do tronu francuskiego nigdy pretensji nie zgłaszał); był wielokrotnie kandydatem Frontu Narodowego w różnych wyborach; zmarł w 2007 roku.

9 stycznia 1943 roku zmarł w Rzymie, w wieku 69 lat (ur. 15 IV 1873), Pietro Fedele, historyk mediewista i polityk; był synem rolnika, pochodził z Traetto k. Minturno w Lacjum; jego starszy brat Salvadore został księdzem; w 1890 wstąpił na Uniwersytet Rzymski, gdzie studiował archeologię chrześcijańską, filologię łacińską, paleografię i dyplomatykę oraz historię starożytną i średniowieczną; studia ukończył w 1894 i przez następną dekadę uczył w szkołach średnich w różnych miastach włoskich; w 1905 otrzymał Katedrę Historii Współczesnej w mediolańskiej Akademii Naukowo-Literackiej, w 1910 został profesorem zwyczajnym historii współczesnej na Uniwersytecie Turyńskim, aż wreszcie w 1914 – otrzymał Katedrę Historii Średniowiecza na Uniwersytecie Rzymskim, którą zajmował do 1933; choć jego kariera akademicka przebiegała dość mozolnie, swoimi pracami zyskał sobie uznanie jako jeden z najwybitniejszych badaczy średniowiecza; od 1934 do śmierci był prezesem Włoskiego Instytutu Historycznego Wieków Średnich; od 1926 był także członkiem najstarszej (założonej w 1603) na świecie akademii naukowej – Narodowej Akademii Rysi (L’Accademia Nazionale dei Lincei); w latach 30. kierował też redakcją najobszerniejszej włoskiej encyklopedii UTET; życie polityczne rozpoczął w szeregach „nowej prawicy” (destra nueva), czyli Włoskiego Stowarzyszenia Nacjonalistycznego (Associazione Nazionalista Italiana), wraz z którym uczestniczył też w kampanii interwentystycznej, czyli na rzecz przystąpienia Włoch do wojny światowej; po „marszu na Rzym” i fuzji ANI z partią faszystowską został w 1924 wybrany na deputowanego z koalicyjnej (faszyści, nacjonaliści oraz przyłączeni do faszyzmu liberałowie i chadeccy popolarzy) Listy Narodowej; z „puli” nacjonalistów został także członkiem Wielkiej Rady Faszystowskiej; od stycznia 1925 do lipca 1928 był ministrem wychowania publicznego w drugim rządzie Mussoliniego; nominację tę zawdzięczał swojemu związkowi z Kościołem i osobistej przyjaźni z papieżem Piusem XI; z tego samego powodu uczestniczył w przygotowywaniu Układów Laterańskich ze Stolicą Apostolską – jego spotkanie z abpem Rafaelem kard. Merrym del Val (1865-1930) było pierwszym w historii spotkaniem włoskiego ministra z legatem papieskim; z drugiej strony był ostro atakowany za „miękkość” przez faszystowskich „ultrasów” i faszystę-liberała Giovanniego Gentilego (1875-1944), który w „Il Popolo d’Italia” napisał: „Możemy wyraźnie dostrzec, że jest on w rządzie i pośród faszystów jako duch don Abondia” (don Abondio to bojaźliwy, leniwy i nieśmiały zakonnik w powieści Narzeczeni Alessandra Manzoniego); ataki te doprowadziły do jego dymisji, a na osłodę Fedele został senatorem – nominatem Królestwa; od 1930 był również komisarzem królewskim w Radzie Heraldycznej i wiceprzewodniczącym Rady Najwyższej Archiwów Królestwa; kawaler Wielkiego Krzyża Orderu Korony Włoch i Wielkiego Krzyża Orderu Świętych Maurycego i Łazarza.

11 stycznia 1868 roku zmarł w Paryżu, w wieku 64 lat (ur. 24 III 1803), gen. Władysław Stanisław hr. Zamoyski h. Jelita, żołnierz i polityk konserwatywny; syn XII ordynata na Zamościu, Stanisława Kostki (1775-1856), i Zofii z Czartoryskich, brat m.in. Andrzeja Artura (1800-1874), przywódcy konserwatystów w Królestwie Polskim w okresie międzypowstaniowym (tzw. klemensowczyków); od 1824 był oficerem armii Królestwa Polskiego, pracując w sztabie, a w 1828 został adiutantem wielkiego księcia Konstantego; po wybuchu powstania listopadowego u boku ks. Adama Jerzego Czartoryskiego uczestniczył w rokowaniach Rady Administracyjnej z Konstantym, a w rezultacie ich niepowodzenia zameldował mu o odejściu do powstania; w czasie wojny polsko-rosyjskiej 1831 dosłużył się stopnia pułkownika, był adiutantem naczelnego wodza, gen. Jana Skrzyneckiego (1787-1860), a następnie szefem sztabu Korpusu gen. Girolama Ramorina (1782-1849), oskarżanego o zdradę i dezercję (wyprowadził Korpus do Galicji); na emigracji popowstaniowej stał się jednym z głównych współpracowników księcia Adama i kierownikiem polityki zagranicznej Hotelu Lambert; był członkiem władz (tzw. rady familijnej) skupiającego czartorysczyków Związku Jedności Narodowej oraz (od 1843) Towarzystwa Monarchicznego Trzeciego Maja, głoszącego program odbudowania niepodległego Królestwa Polskiego z księciem Adamem jako królem; równolegle, w latach 1832-1839, był oficerem armii belgijskiej; w 1848/49 organizował oddziały polskie do walki z Austrią w Królestwie Sardynii (Piemontu), z gen. Wojciechem Chrzanowskim (1793-1861) na czele; później organizował oddziały polskie do walki z Rosją w Turcji, rywalizując z Sadykiem Paszą, czyli Michałem Czajkowskim (1804-1886); w czasie wojny krymskiej został generałem brygady (z nominacji brytyjskiej), dowodzącym II Pułkiem Kozaków Sułtańskich w armii tureckiej, który jednak faktycznie nie znalazł się na froncie; po przystąpieniu Białych i Hotelu Lambert do powstania styczniowego został oficjalnym przedstawicielem powstańczego Rządu Narodowego w Anglii (Agencji Angielskiej w Londynie); jednym z jego synów w małżeństwie z własną siostrzenicą, Jadwigą z Działyńskich (1831-1923), był Władysław Jan (1853-1924) – fundator Zakładów Kórnickich, dobroczyńca Zakopanego i Tatr (uzyskał dla Galicji Morskie Oko), który cały swój majątek zapisał w testamencie narodowi polskiemu.

11 stycznia 1918 roku urodził się w Como (Lombardia) Gianfranco Miglio, prawnik, politolog i polityk, ideolog Ligi Północnej i federalista; w 1940 ukończył prawo na Katolickim Uniwersytecie Najświętszego Serca (Sacro Cuore) w Mediolanie (jego mistrzami byli: filozof polityki Alessandro Passerin d’Entrèves i prawnik Giorgio Balladore Pallieri), a następnie był jego wykładowcą i wieloletnim (1959-1989) dziekanem Wydziału Nauk Politycznych; wraz z Felicianem Benvenutim (1916-1999) założył także Instytut Nauki Administracji Publicznej (ISAP); politycznie od 1943 był związany z Demokracją Chrześcijańską (Democrazia Cristiana), z której wystąpił, obejmując funkcję dziekana, lecz kulturowo był z nią związany jeszcze do 1968; już jednak jako chadek propagował idee federalistyczne, nawiązując do dziewiętnastowiecznej koncepcji federalisty republikańskiego – Carla Cattaneo (1801-1869) – walczącego o autonomię Lombardii; wraz z innymi profesorami Sacro Cuore założył ruch Il Cisalpino, postulujący kantonalizację Włoch na wzór szwajcarski wraz z utworzeniem trzech dużych makroregionów (północnego, środkowego i południowego); w 1990 wstąpił do utworzonej rok wcześniej przez połączenie kilku organizacji regionalnych etnonacjonalistycznej, regionalistycznej i w końcu separatystycznej Ligi Północnej (Lega Nord) pod przywództwem Umberta Bossiego (ur. 1941); z jej listy wszedł po raz pierwszy w 1992 do Senatu Republiki; w tym okresie opracował federalistyczny projekt konstytucji dla państwa złożonego z podzielonych na kantony trzech makroregionów (Padania, Etruria i Śródziemnomorze) oraz pięciu regionów specjalnych, z rządem złożonym z prezydenta federalnego (wyłanianego w ogólnowłoskich wyborach powszechnych), gubernatorów makroregionów oraz reprezentantów pięciu pozostałych regionów; wybrany ponownie w 1994 do Senatu, popadł jednak w ostry konflikt z bardziej ugodowym wobec partii centralistycznych (Forza Italia i Sojusz Narodowy) Bossim i wystąpił z Ligi, następnie zakładając (w 1996) Partię Federalistyczną (Partito Federalista), z której listy został wybrany po raz trzeci na senatora; ponownie zaczął zbliżać się do Ligi, kiedy przeszła ona na pozycje niepodległościowe, i głosił prawo Padanii do secesji, powołując się na średniowieczną doktrynę prawa do oporu; jego wzbudzającym kontrowersje pomysłem była także – snuta na marginesie refleksji pomiędzy „zimnymi” a „gorącymi” reżimami prawnymi – propozycja legalizacji mafii sycylijskiej oraz Camorry i ’Ndrànghety, ponieważ Południa nie można naginać do (bezosobowego) modelu europejskiego, lecz musi mieć ono status oparty na relacjach osobistych i na osobowości autorytarnej, a konstytucjonalizacja mafii rozwiązałaby problem przestępczości zorganizowanej i generowałaby rozwój gospodarczy; jako naukowiec Miglio czerpał od uczonych niemieckich (zupełnie we Włoszech dotąd nieznanych): Lorenza von Steina, Maxa Webera, Ottona Brunnera i Carla Schmitta (tego ostatniego poznał osobiście); zgadzając się ze Schmittem w tym, że nastąpił upadek ius publicum europeum, różnił się jednak co do wniosku, iż polityka pokonała prawo w ogóle, ponieważ uważał, że skutkiem tego upadku jest podkopanie rusztowania, na którym dotąd opierało się nowożytne państwo; sądził, że cywilizacja zachodnia znajduje się obecnie w fazie przejściowej, z której wyłonią się nowe formy społeczności, zastępujące państwo; zwłaszcza po 1989 zradykalizował jeszcze swoją wizję, twierdząc, że państwo współczesne, które przegrało wyścig z rozwojem cywilizacji technicznej, dobiegło już swojego końca i zostanie zastąpione przez rozmaite społeczności neofederalne, które nie będą zdominowane przez polityczną relację nakaz-posłuszeństwo, lecz przez kontrakt kupiecki i ciągłą mediację między różnymi ośrodkami władzy oraz korporacjami, w których ramy zostaną włączone grupy obywateli o tych samych interesach; świat przyszłości będzie składał się z wielocentrycznego społeczeństwa, w którym terytorialne i branżowe stowarzyszenia uzyskają status prawno-polityczny, jak w średniowieczu; aby dostrzec przyszłość, należy więc badać przedpaństwową, mediewalną mozaikę, konstytuowaną przez prawa stanów, korporacji, a zwłaszcza wolnych germańskich miast; po doznaniu udaru w 2000 nie odzyskał już zdrowia i zmarł w 2001 roku.

12 stycznia 1918 roku urodził się w Wiedniu Georg Reichsritter von Gaupp-Berghausen, żołnierz i polityk, kawaler maltański; w 1939 ukończył Terezjańską Akademię Wojskową w Wiener-Neustadt, lecz z powodu wyrażanej negatywnej postawy wobec narodowego socjalizmu został postawiony przed sądem wojennym; wysłany na front, został kilkakrotnie ranny i odznaczony Krzyżem Żelaznym; wojnę ukończył w stopniu majora Wehrmachtu; w 1952 został zarządcą włości szwabskich książąt Waldburg-Zeil i wraz z nimi zaangażował się w tworzenie chrześcijańsko-monarchistycznego Ruchu Zachodniego (Abendländischen Bewegung), jako współwydawca przeglądu „Neue Abendland” oraz sekretarz generalny Akademii Zachodniej (Abendländischen Akademie); po zakazaniu działalności Ruchu (jako antydemokratycznego) w RFN przeniósł działalność do frankistowskiej Hiszpanii, organizując pod patronatem JCiKW arcyks. Ottona von Habsburga Europejskie Centrum Dokumentacji i Informacji (CEDI) z siedzibą w Madrycie; od 1968 był prezesem Towarzystwa na rzecz Studiów Polityczno-Strategicznych, interesującego się zwłaszcza wzmacnianiem relacji pomiędzy Europą a Iberoameryką; zmarł w 1985 roku.

20 stycznia 1718 roku urodził się w Quimper (Bretania) Élie Catherine Fréron, dziennikarz, publicysta, krytyk literacki, historyk i poeta, konserwatywny oponent „oświeconych” les philosophes; był synem złotnika, a jego matka szczyciła się pokrewieństwem z klasycystycznym poetą François de Malherbe’em (1555-1628); był wychowankiem jezuitów (rozpoczął też nowicjat, ale go nie ukończył) w elitarnym Liceum Ludwika Wielkiego; pierwsze kroki w dziennikarstwie stawiał w „Observations sur les écrits modernes” ks. Pierre’a Desfontaines’a SJ (1685-1745), znanego krytyka Woltera; po jego śmierci założył własne pismo „Lettres de la comtesse de ***”, którego kontynuacją w latach 1749-1754 były „Lettres sur quelques écrits du temps”; w 1754 założył dzieło swojego życia – „L’Année littéraire” [„Rocznik Literacki”], który prowadził aż do śmierci, czyniąc go trybuną opozycji wobec encyklopedystów i „filozofów” oraz obrony religii i monarchii; pismo odniosło ogromny sukces, czyniąc go człowiekiem zamożnym, a zarazem hojnym filantropem; w swoim domu przyjmował Stanisława Leszczyńskiego, księcia Orleańskiego i pierwszego ministra Ludwika XV, diuka de Choiseul (1719-1785); był przede wszystkim surowym – lecz piszącym zawsze w tonie grzecznym i kulturalnym – krytykiem Woltera, który nie umiejąc znieść krytyki, reagował niewybrednymi satyrami i epitetami, nazywając go szerszeniem, szpiegiem i oszczercą, gotowym sprzedać każdego; rzekomo prześladowani (a faktycznie wspomagani przez szefa cenzury, Ch.-G. de Malesherbes’a) Encyklopedyści użyli swoich potężnych wpływów na dworze, aby zniszczyć oponenta; pismo Frérona było kilkakrotnie zawieszane, a on sam został na kilka dni uwięziony w Bastylii i Fort-l’Évêque; jego wrogowie dopięli swego ostatecznie w 1776, kiedy minister sprawiedliwości Armand Hue de Miromesnil (1723-1796) zarządził likwidację pisma; zaszczuty przez zgraję les philosophes Fréron zmarł wskutek doznanego szoku na zawał; gdyby żył dłużej, zgryzoty przyczyniłby mu zapewne też syn Louis-Marie-Stanislas (1754-1802) – rewolucjonista, jakobin, uczestnik szturmu na Tuilieres, podżegacz do masakr wrześniowych i „misjonarz Terroru” (kat Tulonu) jako komisarz Konwentu na południu.

21 stycznia 1968 roku zmarł w Lizbonie, w wieku 75 lat (ur. 5 XI 1892), Caetano Maria de Abreu Beirão, poeta, publicysta i historyk, monarchista i salazarysta; w 1915 ukończył prawo na uniwersytecie w Coimbrze oraz debiutował jako poeta i publicysta; należał do pierwszego pokolenia (Primeira Geração) integralistów, czyli założycieli (1914) metapolitycznego ruchu Integralizm Luzytański (Integralismo Lusitano), radykalnie opozycyjnego wobec Republiki Portugalskiej, kontrrewolucyjnego i monarchistycznego, opowiadającego się za monarchią „organiczną, tradycyjną, antyparlamentarną i korporacyjną”, po części wzorującego się na doktrynie „nacjonalizmu integralnego” Action Française, lecz również integralnie katolickiego; był liderem Młodzieży Monarchistycznej w Lizbonie (Juventude Monárquica de Lisboa) oraz współpracownikiem pism integralistycznych, jak „A Nação”, „A Monarquia”, „A Nação Portuguesa” i „Integralismo Lusitano”; początkowo entuzjastycznie przyjął dokonaną w 1920 fuzję integralizmu z miguelistyczną – tj. wierną potomkom Michała I (Dom Miguel) – Partią Legitymistyczną, pisząc: „Jesteśmy tradycją, która maszeruje, Legitymizmem, który zmartwychwstaje, Narodem, który reaguje i pragnie żyć”, lecz wkrótce zmienił zdanie i wraz z innym wybitnym integralistą, Alfredem Pimentą (1882-1950), założył w lipcu 1921 manuelistyczną, czyli popierającą obalonego w 1910 „króla konstytucyjnego” Emanuela II (Dom Manuel), Portugalską Akcję Tradycjonalistyczną (Acção Tradicionalista Portuguesa), która w grudniu 1923 zmieniła nazwę na Portugalska Akcja Rojalistyczna (Acção Realista Portuguesa), co pociągnęło za sobą wykluczenie obu działaczy z ruchu integralistycznego; był także redaktorem jego organu „Acção Realista”; paradoksem tej formacji było to, że głosiła ona program kontrrewolucyjny, więc także antyliberalny, ale wspierała kandydata do tronu, który był inkarnacją monarchii liberalnej; poparł przewrót wojskowy w maju 1926, a później również zinstytucjonalizowaną dyktaturę („prezydencjalizm premiera”) Antónia de Oliveiry Salazara (1889-1970); w korporacyjnym Nowym Państwie (Estado Novo) był deputowanym do V i VI Legislatury (1949-1953, 1953-1957), pracując w Komisji Edukacji Narodowej, Kultury Ludowej i Zainteresowań Duchowych; w 1934 otrzymał najbardziej prestiżową nagrodę historyczną, im. Alexandre’a Herculano, przyznawaną przez Sekretariat Propagandy Narodowej, za książkę o królowej Marii I; działał w Stowarzyszeniu Prawników Lizbońskich oraz wygłaszał konferencje w lizbońskim Centrum Studentów Monarchistów; jego syn Caetano Maria de Mello Beirão (1923-1991) – profesor archeologii w Coimbrze – był również monarchistą, ale zradykalizowanym, bo próbującym syntezy doktryny kontrrewolucyjnej z faszyzmem (nacjonalizmem rewolucyjnym).

23 stycznia 1918 roku urodził się Sir Hugh Charles Patrick Joseph Fraser, polityk konserwatywny; młodszy syn katolickiego arystokraty szkockiego Simona Frazera, 23. szefa klanu Fraserów i 14. lorda Lovat, absolwent Oksfordu i Sorbony, w czasie II wojny światowej kapitan lotnictwa, wielokrotnie odznaczony; od 1945 do śmierci deputowany do Izby Gmin, podsekretarz stanu w ministerstwie kolonii (1960-1962) oraz sekretarz stanu w ministerstwie lotnictwa (1962-1964); w 1962 zaprzysiężony jako członek Tajnej Rady Zjednoczonego Królestwa; w 1975 kandydował na szefa Partii Konserwatywnej, przegrywając z E. Heathem; w tym samym roku uniknął wymierzonego weń zamachu terrorystycznego Irlandzkiej Armii Republikańskiej, gdyż bomba zamontowana w jego samochodzie wybuchła, zanim zdążył do niego wsiąść; był żonaty i miał sześcioro dzieci z pisarką (głównie autorką kryminałów) Antonią z d. Packenham, która jednak w 1975 opuściła go, zamieszkując z dramaturgiem Haroldem Pinterem (1930-2008); kontynuator tradycjonalistycznego i romantycznego „toryzmu wysokiego” (High Toryism) i założyciel Conservative Philosophy Group; zmarł w 1984 roku.

31 stycznia 1818 roku urodził się w Pałacu Królewskim w Madrycie Karol Ludwik Maria Ferdynand Burbon [don Carlos Luis María Fernando de Borbón y Braganza]; był najstarszym z trzech synów Karola Marii Izydora [don Carlos María Isidro de Borbón y Borbón-Parma] (1788-1855) – ówczesnego następcy tronu, a od 1833 prawowitego króla Hiszpanii Karola V, wydziedziczonego jednak bezprawnie trzy lata wcześniej przez swego starszego brata Ferdynanda VII – oraz jego pierwszej żony, Marii Franciszki Portugalskiej [doña María Francisca de Braganza y Borbón] (1800-1834), infantki Portugalii; od dwunastego roku życia musiał tułać się wraz z ojcem i pozostałymi członkami rodziny na wygnaniu, a w czasie I wojny karlistowskiej (1833-1840) towarzyszył ojcu na froncie północnym; po klęsce karlistów został internowany wraz z ojcem przez uzurpatorski reżim orleanistyczny w Bourges we Francji, skąd dokonał brawurowej ucieczki; 18 maja 1845 Karol V, którego Francuzi nie chcieli wypuścić z kraju, dopóki nie stanie się osobą prywatną, abdykował na jego rzecz: z tą chwilą don Carlos Luis stał się prawowitym królem jako Karol VI [incognito używał tytułu hr. (conde) de Montemolín – od nazwy enkomiendy jego ojca w Estremadurze, zresztą skonfiskowanej przez Ferdynanda]; początek montemolinismo zwany jest przez historyków „fazą balmesjańską” (fase balmesina) w karlizmie, a to ze względu na wpływ, jaki na młodego króla zyskał konserwatywny filozof i zarazem ideolog monarchistycznej frakcji vilumistas (od tytułu jej przywódcy, II markiza de Viluma), sytuującej się na obrzeżach el bando isabelino, ks. Jaime Balmes (1810-1848), który przedstawił plan zakończenia sporu dynastycznego (pleito dinástico) sprokurowaniem małżeństwa Karola VI z dorastającą właśnie «Izabelą II», którzy mieliby współpanować jak niegdyś Izabela i Ferdynand Katoliccy; Balmes zredagował również oferujący pojednanie narodowe manifest Karola VI do Hiszpanów z 23 maja 1845; plan matrymonialny, do którego z rezerwą podchodzili ortodoksyjni karliści z Pedrem de La Hozem na czele (1800-1865), spalił jednak na panewce, a to z powodu kontrakcji moderados, w tym Juana Donoso Cortésa (1809-1853) z jednej strony, a dyplomacji francuskiej z drugiej strony, którzy wspólnie doprowadzili do podwójnego małżeństwa: Izabeli z jej innym stryjecznym bratem, infantem Franciszkiem z Asyżu (jako jedynie rey consorte) – zresztą notorycznym homoseksualistą, który też uważał (słusznie) swoją małżonkę za uzurpatorkę, oraz jej młodszej siostry, infantki Ludwiki Ferdynandy, z najmłodszym synem «Ludwika Filipa I», Antonim Orleańskim, ks. de Montpensier; po przegonieniu niefortunnego swata Balmesa Karol VI wrócił do opcji militarnej; z Londynu wydał manifest wzywający karlistów do powstania, które wybuchło jednak tylko w Katalonii i trwało do 1849; on sam nie zdołał przedostać się do walczących, ponieważ został aresztowany przez Francuzów na granicy z Hiszpanią; 10 lipca 1850 w pałacu królewskim w Casercie zawarł ślub z córką króla Obojga Sycylii Franciszka I i siostrą jego następcy, Ferdynanda II, Marią Karoliną Ferdynandą Sycylijską [doña María Carolina Fernanda de Borbón-Dos Sicilias y Borbón], małżeństwo to jednak nie doczekało się dzieci; liberalna rewolucja (zwana Vicalvarada od miasteczka Vicálvaro pod Madrytem, gdzie wybuchła) w czerwcu-lipcu 1854, która położyła kres Dekadzie Umiarkowanej (Década Moderada) i zapoczątkowała Dwulecie Postępowe (Bienio Progresista), skłoniła tym razem izabelickich konserwatystów do szukania kompromisu z karlistami; za wiedzą „króla-małżonka” Franciszka pisarz Eugenio de Ochoa (1815-1872) spotkał się 10 lutego 1855 z wysłannikiem Karola VI, brygadierem Antoniem de Arjoną (1810-1873), i uzgodnił następujące zasady porozumienia: 1) Izabela i Franciszek zachowają honorowe tytuły królewskie; 2) panować będzie hr. de Montemolín pod imieniem Karola VI; 3) najstarsza córka «Izabeli II», też Izabela (1851-1931), poślubi w przyszłości ewentualnego pierworodnego Karola, a jeśli go nie będzie, to starszego syna młodszego brata króla, Jana, czyli ur. w 1848 r. Karola Marię od Boleści (przyszłego Karola VII) i oboje będą współrządzić; 4) Karol VI zrzeknie się korony, gdy jego przypuszczalny następca ukończy 20 rok życia; 5) potwierdzone będą wszystkie tytuły i zaszczyty nadane w obu gałęziach zwaśnionego rodu; 6) po ratyfikacji porozumienia przez obie strony zostaną zwołane Kortezy w celu ostatecznego uregulowania zasad sukcesji; mimo kolejnego spotkania pojednawczego książąt z obu linii (także z udziałem hr. de Chambord – prawowitego króla Francji Henryka V) w Trieście, z okazji pochówku Karola V, zmarłego 10 marca 1855, porozumienie nie doszło do skutku, gdyż negocjacje zostały zerwane przez izabelistów; w tej sytuacji Karol VI wyznaczył na czerwiec kolejne powstanie w Katalonii, lecz wybuchło ono przedwcześnie, zanim zdołano dokonać koncentracji większych oddziałów, i wojska izabelickie likwidowały izolowane ogniska oporu aż do połowy 1856; ostatnią próbę zbrojnego odzyskania tronu podjął w marcu 1860, udając się wraz ze swoim najmłodszym bratem Ferdynandem (1824-1861) na Baleary, gdzie oczekiwał go kapitan generalny wysp, gen. Jaime Ortega (1816-1860) – karlista od 1857; eskapada ta (ortegada) jednak zakończyła się szybko całkowitą klęską, ponieważ gdy król, infant i generał wylądowali w San Carlos de la Rápita w Katalonii na czele 4000 żołnierzy, informując ich dopiero teraz o celu akcji, żołnierze zwrócili się przeciwko nim i wzięli ich do niewoli; postawiony wkrótce przed Radą Wojenną gen. Ortega został skazany na śmierć i rozstrzelany, a Karola i Ferdynanda uwięziono w Tortosie, trzymając ich tam, dopóki nie podpisali aktu zrzeczenia się praw do tronu (który odwołali natychmiast po odzyskaniu wolności i powrocie do Triestu); pod koniec tego roku w Trieście wybuchła epidemia cholery, która 2 stycznia 1861 pochłonęła infanta Ferdynanda, 13 stycznia – króla Karola, a dzień później jego żonę; tragiczny zgon Karola VI przyniósł pierwszy wielki kryzys karlizmu, ponieważ jego sukcesor, Jan III [don Juan Carlos María Isidro de Borbón y Braganza] (1822-1887), był kompromitującym ruch liberałem; polityczny paraliż karlizmu trwał aż do 1868, kiedy to karlistom udało się wreszcie nakłonić Jana III do abdykacji na rzecz swojego syna, Karola VII; przystojny (acz zezowaty) Karol VI był królem swojej epoki, to znaczy królem romantycznym (el rey romántico), typem „błędnego rycerza”, acz jego dokumenty są realistyczne; jak napisał historyk tradycjonalizmu (Melchor Ferrer) „dokonał [on] transformacji karlizmu z partii, która walczy przede wszystkim o króla prawowitego, w ruch wyrażający aspiracje narodu hiszpańskiego”.

PMK Design
© Organizacja Monarchistów Polskich 1989–2024 · Zdjęcie polskich insygniów koronacyjnych pochodzi z serwisu replikiregaliowpl.com.