Manifest

Henri comte de Chambord k.z.p. Francji i Nawarry Henryk V, przeł. Jacek Bartyzel

Chambord, 5 juillet 1871

Z Bożą pomocą naród nasz jest zjednoczony, więc jeśli zapragniecie utwierdzenia szerokiej decentralizacji administracyjnej, rząd dostosuje się do tych rzeczywistych potrzeb kraju.

[My, Henryk] gwarantujemy te wolności publiczne, do których cały lud chrześcijański ma prawo: głosowanie powszechne, uczciwie przeprowadzone pod kontrolą obu Izb; akceptujemy też ruch narodowy z końca zeszłego wieku w jego prawdziwym znaczeniu.

Mniejszość zbuntowana przeciwko życzeniom kraju spowodowała demoralizację przez kłamstwo i dezorganizację przez przemoc¹. Jej przestępcze zamachy narzuciły rewolucję narodowi, który nie pragnął niczego innego jak reform, i wtrąciły kraj w przepaść wtenczas, kiedy ojczyzna była w niebezpieczeństwie mimo heroicznych wysiłków naszej armii². Klasy pracujące, robotnicy wiejscy i miejscy, których los jest przedmiotem mojej serdecznej troski, znoszą wielkie cierpienia z powodu nieładu społecznego. Lecz Francja, srogo dotknięta z powodu niezliczonych klęsk, zrozumiała, że nie odrodzi się do wielkości bez odrzucenia błędów; i że nie można ich uniknąć bez oparcia się na odwiecznych wartościach.

Francja mnie wzywa i ja przybędę do niej absolutnie cały – z moim oddaniem, z moją zasadą, z moim sztandarem. Z powodu tego sztandaru stawiano mi jednak warunki, których nie mogę przyjąć³.

Francuzi!

Jestem gotowy na wszystko, aby pomóc mojemu krajowi w podniesieniu się z ruin i przywróceniu jego pozycji w świecie; jedyną rzeczą, której nie mogę mu poświęcić jest mój honor. Jestem i chcę być zgodny z duchem czasu. Składam szczery hołd ogromowi chwały zdobytej przez kolor sztandaru, pod którym maszerowali nasi żołnierze; podziwiam ich heroizm i składam dziękczynienie Bogu za wszystko, co ich brawura dorzuciła do skarbca chwały Francji. Pomiędzy wami i mną nie może być ani nieporozumień ani niedomówień. Nigdy nie pozwolę, aby niewiedza albo naiwność mogły wypominać mi „przywileje”, „absolutyzm”, „nietolerancję” i co tam jeszcze mogłoby zniesławić mnie w waszych oczach – „arbitralność”, „prawa feudalne”, „mrzonki”; nie pozwolę też wytrącić z moich rąk chorągwi Henryka IV, Franciszka I i Joanny d’Arc. To dzięki niej istnieje jedność narodowa, to dzięki niej wasi ojcowie prowadzeni przez moich przodków zdobyli Alzację i Lotaryngię, których wierność jest pociechą naszego smutku. To ten sztandar pokonał barbarzyństwo na ziemi afrykańskiej⁴, o czym zaświadczają czyny wojenne książąt z mojej rodziny; to on zwycięży nowe barbarzyństwo, które dziś zagraża światu.

Jemu zawierzę bez obawy waleczność naszej armii; on nie uległ nigdy – armia to wie – jak tylko w zgodzie z honorem.

Otrzymałem go jako święty depozyt od starego króla, mojego dziada, zmarłego na wygnaniu⁵; był on dla mnie zawsze nieodłączny od wspomnienia opuszczonej ojczyzny; powiewał nad moją kołyską; chciałbym, aby ocieniał mój grób. W odnowionej chwale tego sztandaru bez skazy przyniosę wam ład i wolność.

Francuzi! Henryk V nie może opuścić białej chorągwi Henryka IV!

¹ Mowa o Komunie Paryskiej.

² Podczas wojny francusko-pruskiej 1870-71.

³ Zgromadzenie Narodowe, w którym bezwzględną większość miały łącznie trzy odłamy monarchistów: legitymiści, orleaniści i bonapartyści, gotowe było restaurować monarchię burbońską, wszelako stawiając warunek (wysuwany przez bonapartystów i popierany przez orleanistów) przyjęcia republikańsko-imperialnej „tricolore”, zamiast królewskiego, białego sztandaru z liliami.

⁴ Chodzi o zdobycie rządzonego przez muzułmanów Algieru w ostatnim (1830) roku panowania Karola X, czego pierwszym i bezpośrednim następstwem było zniesienie niewolnictwa w tym kraju.

⁵ Karol X, obalony przez rewolucję 1ipcową 1830 r., zmarł w austriackiej Gorycji w 1836 r.