550. rocznica urodzin Mikołaja Kopernika

Muzeum Narodowe w Krakowie

550. rocznica urodzin Mikołaja Kopernika

Wystawa wpisuje się w obchody Roku Mikołaja Kopernika, jubileuszu 550. rocznicy urodzin wszechstronnego uczonego, geniusza renesansu.

Rocznica kopernikowska stała się okazją do zaprezentowania Copernicanów ze zbiorów Biblioteki Książąt Czartoryskich: autografów, listów, pierwodruków książek, cennych dzieł astronomicznych związanych z jego osobą i recepcją teorii heliocentrycznej. Pokazano także publikacje wskazujące różne obszary aktywności Mikołaja Kopernika oraz świadczące o kulcie, jakim otaczało go polskie społeczeństwo w ciągu wieków.

Na wystawie można obejrzeć najważniejsze dzieło Kopernika, słynne De revolutionibus orbium coelestium, zawierające wykład teorii heliocentrycznej – pierwsze wydanie wydrukowano w Norymberdze w 1543 r., kolejne w Bazylei w 1566 r. i w Amsterdamie w 1617 r. Egzemplarz pierwodruku należał do księgozbioru króla Zygmunta II Augusta.

Bardzo cenną część wystawy stanowią też autografy listów Kopernika, pisanych z Fromborka do biskupa Jana Dantyszka w latach 1536–1541. Najstarszym dokumentem, na którym widnieje podpis astronoma, jest akt z 5 kwietnia 1512 r., dotyczący zaprzysiężenia kapituły warmińskiej przy wyborze biskupa warmińskiego po śmierci Łukasza Watzenrodego.

Sala Biblioteki Książąt Czartoryskich, ul. Pijarska 15. Wystawa czynna do 7 maja 2023 r.

Kuratorzy: Jadwiga Klima, Janusz Pezda

Co czytywano w alkowach?

Zaprawdę jest co czytać: państwa, narody, miasta, obyczaje rozmaite, rzeczy dziwne, morza, rzeki, nabożeństwo i miejsca święte uważając. Tymi słowami zachęcał czytelników Andrzej Wargocki, wydając w 1610 r. tłumaczenie na język polski opisu pielgrzymki i wyprawy niemieckiego duchownego w drugiej połowie XV wieku, m.in. na Górę Synaj.

Wystawa poświęcona jest książkom, które zapewne mogły być czytane w zaciszu alkowy. Umożliwiały czytelnikom pogłębienie prywatnych zainteresowań i wiedzy, jednak przede wszystkim dostarczały przyjemności i rozrywki.

Niektórych bohaterów poznajemy właśnie w sypialni, jak w przypadku człowieka-osła, w którego zamieniony zostaje główny bohater, prezentowany na tytułowym drzeworycie dzieła starożytnego rzymskiego autora Apulejusza. Złoty osioł, ten zapomniany w średniowieczu romans, w bogato ilustrowanej niemieckiej edycji z 1538 r., dostarczał czytelnikom opowieści awanturniczej, pełnej przygód i wątków wręcz fantastycznych. Literacki motyw metamorfozy odnajdujemy także w innych dziełach, jak w sławnym poemacie Metamorfozy Owidiusza, prezentowanym w krakowskim wydaniu z 1638 r. i frankfurckim z 1587 r., oraz w bajce o siostrze Rusałce i bracie Baranku w zbiorze łacińskich utworów renesansowego poety Krzysztofa Kobylieńskiego, wydanym w 1558 r.

Literatura starożytna reprezentowana jest m.in. przez wspaniałą łacińską edycję dzieł Wergiliusza z lat 1475 i 1476 oraz pierwsze polskie tłumaczenie Eneidy przez Andrzeja Kochanowskiego, młodszego brata Jana Kochanowskiego. Uzupełnieniem wielkich osiągnięć literackich starożytności są poematy o nieprzemijającej sławie i popularności wśród czytelników. Na wystawie można więc podziwiać Boską komedię Dantego w pięknie ilustrowanej edycji weneckiej z 1544 r., epos rycerski Jerozolima wyzwolona Torquata Tassa w zdobionym wspaniałymi miedziorytami wydaniu z 1590 r. oraz polskie tłumaczenie tegoż utworu przez Piotra Kochanowskiego z roku 1687. Jest także Orlando szalony Ludovica Ariosta, wydany drukiem dopiero w 1799 r. także w przekładzie Piotra, bratanka Jana Kochanowskiego.

Na wystawie prezentowane są 104 książki wydane od drugiej połowy wieku XV po wiek XIX. Poznajemy literaturę piękną i poezję, zarówno europejską, jak i polską, od starożytności, przez okres renesansu, baroku i oświecenia, po zapowiedź romantyzmu w sławnej powieści Johanna Wolfganga Goethego Cierpienia młodego Wertera. Są tam też dzieła Ignacego Krasickiego, a wśród nich Mikołaja Doświadczyńskiego Przypadki, uznawane za pierwszą polską powieść. Na wystawie znalazły się również książki wydawane poza cenzurą owych czasów, uznawane za skandalizujące, jak np. powiastka filozoficzna Woltera Kandyd, czyli optymizm w edycji berlińskiej z 1778 r. z miedziorytami sławnego rytownika Daniela Chodowieckiego.

Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego, ul. Józefa Piłsudskiego 12. Wystawa czynna do 30 lipca.

Kurator: Iwona Długopolska

***

Nowy album

Wystawa dzieł i zdjęć Tamary Łempickiej w Muzeum Narodowym w Krakowie stała się okazją do wejścia w świat malarstwa jednej z najbardziej niezwykłych artystek XX wieku oraz konfrontacji autokreacji artystki przed obiektywem z jej wizją malarską.

Dopełnieniem wystawy jest album. Jego pierwszą bohaterką jest Tamara Łempicka, o której opowiadają wnuczka Wiktoria i prawnuczka Marisa, wzbogacając wspomnienia wieloma zdjęciami z rodzinnego archiwum. Drugą bohaterką jest poświęcona tej wybitnej artystce wystawa, po której na kartach albumu oprowadza kurator Światosław Lenartowicz. Oprócz fotografii wszystkich prezentowanych na wystawie dzieł w książce znalazły się też projekty i zdjęcia ekspozycji. Album z pewnością pomoże zachować w pamięci wrażenia towarzyszące spotkaniu z postacią i twórczością Tamary Łempickiej w MNK.