Śląska ars moriendi. Średniowieczne metalowe płyty nagrobne

Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Muzeum Narodowe we Wrocławiu

pl. Powstańców Warszawy 5

Śląska ars moriendi. Średniowieczne metalowe płyty nagrobne

28 listopada 2023 – 24 marca 2024 roku

Kuratorzy wystawy: Agata Stasińska, Mateusz Tomyślak

Bezcenne metalowe płyty nagrobne, pochodzące z nich aplikacje oraz średniowieczne podręczniki ars moriendi można będzie podziwiać na wystawie przygotowanej przez Muzeum Narodowe we Wrocławiu. Wśród zabytków znajdzie się płyta nagrobna księcia Wacława żagańskiego, która zaprezentowana zostanie po raz pierwszy po przeprowadzonej konserwacji. Celem wystawy jest przybliżenie różnych aspektów kultury średniowiecznej związanych ze śmiercią, a także pokazanie podobieństw w traktowaniu tego tematu dawniej i dziś.

Zaprezentowane w przestrzeni muzealnej dzieła umożliwiają poznanie historii, treści i roli tych obiektów. Sposób przedstawienia zmarłego – jego strój, wygląd i gesty – jak też otoczenie, w jakim został wyobrażony, dostarczają wielu fascynujących, nie zawsze oczywistych informacji.

Zagadnienia te będą prezentowane w odniesieniu do aspektów kultury średniowiecznej związanych z podejściem ówczesnych do tematu śmierci. Pokazane zostaną podręcznik dobrego umierania, czyli ars moriendi, oraz niewielkie osobiste obiekty dewocyjne. Zwiedzający dowiedzą się, jak istotną rolę odgrywali w średniowieczu patroni dobrej śmierci: św. Barbara i św. Krzysztof.

Nie sposób jednak oprzeć się wrażeniu, że niezależnie od dzielących nas epok zarówno umierających dziś, jak i tych sprzed stuleci łączą pewne wspólne reakcje na śmierć, podobne jej wizje oraz strach przed tym, co nieuniknione, w tym lęk przed byciem zapomnianym – wyjaśnia pani Agata Stasińska, współkuratorka wystawy. – Oglądający wystawę będą mogli nie tylko poszerzyć swoją wiedzę o średniowieczu, lecz także dowiedzieć się czegoś nowego o sobie samych.

Ważnym aspektem ekspozycji są kwestie związane z techniką i technologią wykonywania średniowiecznych płyt nagrobnych. Na zapoznanie się z nimi pozwolą wyniki przeprowadzonych badań i przyjrzenie się krok po kroku procesom pracy w metalu oraz niezbędnym do tego narzędziom – na przykładzie konserwacji płyty Wacława żagańskiego. Konserwator i współkurator wystawy, pan Mateusz Tomyślak, na potrzeby konserwacji tego zabytku wybudował warsztat podobny do tych, jakie istniały w średniowieczu.

Konserwacja płyty objęła zabiegi o charakterze zarówno technicznym, jak i estetycznym – wyjaśnia Mateusz Tomyślak. – Pracę rozpocząłem od oczyszczenia jej z nawarstwień, które jej zagrażały, następnie uzupełniłem ubytki metalu za pomocą własnoręcznie odlanych blach mosiężnych o zbliżonym do oryginału składzie stopu. Rekonstrukcję brakującej środkowej kwatery wykonałem w technologii zgodnej z historyczną, a grawerunek odwzorowałem z grafiki z XIX w., na której widać dawny wygląd płyty.

Prezentowane na wystawie obiekty pochodzą ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu, a także z Fundacji Lubiąż, Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu, Muzeum Archeologicznego we Wrocławiu (oddział Muzeum Miejskiego Wrocławia), katedry wrocławskiej pw. św. Jana Chrzciciela, kościoła pw. św. Krzysztofa we Wrocławiu oraz Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu.

Wybrane wydarzenia towarzyszące wystawie

Oprowadzania kuratorskie: 10 grudnia 2023, 14 stycznia, 17 lutego, 23 marca 2024 r. – godz. 13.00

Koncert

2 grudnia, godz. 15.00

Consurge jubilans. Kult Jadwigi i innych świętych kobiet w repertuarze muzycznym średniowiecznego Śląska – koncert zespołu Vox Imaginaria (pani Julieta Gonzalez-Springer, pan Ryszard Lubieniecki)

Spacer tematyczny

17 lutego, godz. 15.00

Szlakiem „dobrej śmierci” – spacer po wystawie Sztuka śląska XIV–XVI w. – prowadzenie: pan Grzegorz Wojturski

Wykłady

2 grudnia, godz. 12.00

Średniowieczny ceremoniał pogrzebowy książąt śląskich a ich nagrobki – prowadzenie: pan dr Jacek Witkowski

3 grudnia, godz. 13.00

Anielska ochrona i diabelskie kuszenie, czyli o ilustracjach w średniowiecznych traktatach ars moriendi – prowadzenie: pani Agata Stasińska

23 marca, godz. 12.00

Średniowieczne nagrobki na Śląsku w barokowych wnętrzach – prowadzenie: pan dr Dariusz Galewski

Zajęcia dla dzieci

20 stycznia, godz. 10.30

Taniec szkieletów – prowadzenie: pan Sławomir Ortyl

24 lutego, godz. 10.30

Śmierć bramą życia – prowadzenie: pan Michał Pieczka