Portret hiszpańskiego humanisty

Jacek Bartyzel

Rozprawę Krzysztofa Urbanka Osoba – nauka – wiara. Filozofia personalistyczna Pedra Laína Entralgo warto polecić uwadze Czytelników z kilku powodów.

Po pierwsze, stanowi ona pionierskie na gruncie polskim i kompetentne wprowadzenie w myśl jednego z najwybitniejszych współczesnych intelektualistów hiszpańskich – filozofa i pisarza o trudno dziś osiągalnej kompetencji w dziedzinach tak różnych, jak chemia i neuropsychologia z jednej, a krytyka literacka i teatr z drugiej strony, stąd też słusznie nazywanego w nekrologach „hiszpańskim humanistą XX wieku”. Dzięki autorowi prezentowanej tu monografii możemy poznać oryginalną metafizykę i „antropologię nadziei” Laína, rozpatrującego skończoność „bytu pytającego” w transcendentnej perspektywie „oczekiwania”, stanowiącego pierwotną dyspozycję istoty ludzkiej; jak również subtelną analizę relacji z „innym jako innym ja” w trzech wymiarach spotkania: fizycznego, osobowego oraz związanego z innym jako bliźnim w pełni „miłości świadomej”.

Po wtóre, ta – ukazująca się w 99. rocznicę urodzin hiszpańskiego humanisty – monografia daje szeroki wgląd w kontekst refleksji filozoficznej Laína, zarówno w myśli powszechnej, jak – wciąż jeszcze niedostatecznie w Polsce znanej – myśli hiszpańskiej, osobliwie Unamuna, Ortegi, Maríasa i Zubiriego.

Po trzecie wreszcie, prześledzenie za autorem meandrów myśli Laína, który zaczynał jako zdecydowany tomista i personalista, zaś pod wpływem lektury autorów protestanckich i neomodernistów katolickich pokroju o. Karla Rahnera, przesuwał się stopniowo, acz nie ostatecznie, ku pozycjom heterodoksyjnym i pewnej odmianie millenaryzmu (na płaszczyźnie politycznej zaś – od związku z Falangą i teorii narodowego syndykalizmu do antyfrankistowskiej opozycji) może skłaniać do zadumy nad skomplikowanymi drogami myślącego „ja” – dopóty przecież niespokojnego, dopóki nie spocznie w Panu.