„CRITICÓN”

Jacek Bartyzel

Niemieckie pismo konserwatywne, którego założycielem – w lipcu 1970 roku – i długoletnim redaktorem naczelnym, piszącym edytoriale pod pseudonimem Critilo, był Caspar baron von Schrenck-Notzing (ur. 1926). Przez trzy dekady ukazywało się w Monachium, jako dwumiesięcznik, a redaktorami byli wówczas także: historyk idei (znawca „rewolucji konserwatywnej”) Armin Mohler oraz teolog ewangelicki i politolog Klaus Motschmann.

Nazwa pisma została zaczerpnięta od tytułu alegoryczno-filozoficznej powieści hiszpańskiego jezuity z XVII wieku (kaznodziei króla Filipa IV) Baltasara Graciána – El criticón, wyrażającej pesymizm antropologiczny autora (a pseudonim redaktora od imienia bohatera tej powieści).

Criticón zrodził się jako reakcja na lewicową „rewolucję kulturalną” lat 60. i Ostpolitik socjaldemokratycznego kanclerza Willy Brandta. Jako „flagowe” pismo niemieckiego konserwatyzmu, na płaszczyźnie filozoficznej prowadził systematyczną krytykę następstw społecznych, politycznych i kulturowych rewolucji francuskiej. Na płaszczyźnie politycznej natomiast dokonywał krytyki „państwa partyjnego” w Republice Federalnej, toczył walkę z rewolucyjnym „pokoleniem `68”, oskarżanym przezeń o dążenie do samozniszczenia narodu niemieckiego, ale również z postępującą „socjaldemokratyzacją” chadecji (CDU). Wyrażał stanowisko tej, tradycyjnej prawicy, która została (pod pozorem denazyfikacji) „amputowana” po 1945 roku, i dla której nie do zaakceptowania była już także, po śmierci Franza Josefa Straussa, bawarska Unia Chrześcijańsko-Społeczna (CSU).

Pośród autorów Criticónu byli między innymi: katolicki filozof Günter Rohrmoser, katolicki teolog Walter Hoeres, teolog protestancki Karlheinz Weissmann, polityk CSU Hans hrabia Huyn, socjolog Ernst Topitsch, politolog Gerd-Klaus Kaltenbrunner, geopolityk Albrecht Jebens, historycy idei: Hans-Christof Kraus i Alexander Gauland, Carl Gustaf Ströhm, Klaus Hornung, Walter Post, Josef Schluesslburner, Gerhard Eiselt, Rolf Schlierer, Johannes Rogalla von Bieberstein, przywódca monarchistycznego ruchu Tradycja i Życie (Tradition und Leben) – Wolfgang Stirbrny, Chorwaci: Mladen Schwartz i Tomislav Sunic. Na łamach pisma publikowali niekiedy swoje teksty tacy luminarze konserwatyzmu, jak Erik von Kuehnelt-Leddihn, Thomas Molnar i Russell Kirk. Criticón był również pismem żywo zainteresowanym sprawami polskimi (o których pisał zazwyczaj Ślązak Joachim G. Görlich) i udostępniał swoje łamy przedstawicielom polskiej opozycji antykomunistycznej (S. Kisielewski, L. Tyrmand, L. Moczulski, T. Mianowicz, J. Bartyzel).

W 2001 roku pismo zostało przeniesione do Bonn, jako kwartalnik „mieszczański, wolnorynkowy i wolnościowy”, a jego nowym redaktorem naczelnym został były działacz chadeckiej młodzieżówki Jungen Union – Gunnar Sohn (ur. 1968).

[Współczesny] moralista nadużywa rozróżnienia między dobrem a złem obowiązującego w sferze moralnej, aby przydać sobie aureoli dobrego człowieka i dobroczyńcy, aby swoje poglądy immunizować wobec zarzutów, wykluczyć rzeczowe argumenty i móc dyskryminować inaczej myślących. (C. von Schrenck-Notzing)