José María de AREILZA y Martínez-Rodas, hrabia de Motrico

Jacek Bartyzel

Hiszpański polityk, dyplomata i publicysta. Syn baskijskiego lekarza, urodził się w 1909 roku w Vizcaya. Ukończył studia inżynieryjne oraz prawnicze. W 1932 roku kandydował do Kortezów z listy monarchistycznej. Jako uczestnik antyrepublikańskiej konspiracji został skazany na śmierć przez trybunał „ludowy”, lecz zdołał zbiec przed egzekucją. W lipcu 1937 roku gen. Franco mianował go gubernatorem cywilnym Bilbao, a rok później dyrektorem generalnym przemysłu. Powołany do Rady Narodowej i Junty Politycznej Falangi Tradycjonalistycznej, od 1940 do 1947 był także prokuratorem Kortezów, a od 1944 profesorem nauk politycznych na Uniwersytecie Centralnym. Następnie przeszedł do służby dyplomatycznej, będąc kolejno ambasadorem w Argentynie (1947-50), USA (1954-60) i we Francji (1960-64).

Jako zwolennik monarchii liberalnej i konserwatysta reprezentujący tzw. – w żargonie mediów – „cywilizowaną prawicę”, w 1966 roku został sekretarzem wykonawczym Rady Prywatnej hrabiego Barcelony (księcia Juana de Borbón), i pełnił tę funkcję aż do jej rozwiązania przez Pretendenta 22 VII 1969, z powodu wyznaczenia przez Franco sukcesorem władzy nie hr. Barcelony, lecz jego syna – ks. Juana Carlosa (Jana Karola I).

W przejściowym, od dyktatury autorytarnej do monarchii parlamentarnej, roku 1975/76 sprawował urząd ministra spraw zagranicznych. Sympatyk generała de Gaulle`a, jako szef dyplomacji hiszpańskiej forsował zbliżenie do Francji oraz do EWG.

W listopadzie 1976 współtworzył wraz z Pío Cabanillasem i M. Fragą Iribarne konserwatywno-liberalny Sojusz Ludowy (Alianza Popular), który połączył się z Unią Centrum Demokratycznego premiera Adolfa Suáreza, i został wybrany (luty 1977) jego wiceprzewodniczącym. Wkrótce wystąpił jednak z UCD i zorganizował Federację Liberalną, która, już pod nazwą Partii Obywatelskiej Akcji Liberalnej (Partido Acción Ciudadana Liberal), weszła w marcu 1979 do parlamentu w ramach Koalicji Demokratycznej, a sam Areilza został deputowanym z Madrytu. Od maja 1981 do stycznia 1983 był również przewodniczącym Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy.

W 1966 roku został wybrany do Królewskiej Akademii Nauk Moralnych i Politycznych, a w 1987 do Królewskiej Akademii Hiszpańskiej. Opublikował m.in.: Rewindykacje Hiszpanii (współautor: F.M. Castiella, 1941), Ambasadorowie o Hiszpanii (1946), Pisma polityczne (1968), Sto artykułów (1971), Dziennik ministra monarchii (1978) oraz pamiętniki Z długiego wieku, 1909-1991 (1992). Zmarł w Madrycie w 1998 roku.

Monarchia jest unikalną formą przejścia (transición) do politycznej i społecznej demokracji na najbliższą pozycję i z najkrócej trwającym wstrząsem.