József ANTALL

Jacek Bartyzel

Węgierski polityk konserwatywny. Urodził się w 1932 roku w Budapeszcie. Jego ojciec, również József Antall (1896-1974), jako dyrektor sekcji polskiej w IX (Społecznym) Departamencie MSW Królestwa Węgier, organizował pomoc dla polskich i żydowskich uchodźców po 1939 roku, zasługując sobie tym na miano „ojczulka Polaków”. Z tego powodu, po rozpoczęciu okupacji Węgier przez Niemcy w marcu 1944 był więziony i torturowany przez Gestapo.

Obaj Antallowie byli represjonowani również przez reżim komunistyczny. Dopiero w okresie „liberalizacji” („socjalizmu gulaszowego”) Antall–junior mógł pełnić funkcję dyrektora Muzeum Lotnictwa. Na początku 1989 roku rozpoczął działalność w Węgierskim Forum Demokratycznym (Magyar Democrata Forum), skupiającym prawicowy i chrześcijański („ludowo-narodowy”) odłam opozycji. Reprezentował WFD w negocjacjach dotyczących ustrojowej „transformacji”, nazwanych (na wzór polskiego Okrągłego Stołu) Trójkątnym Stołem. Na zjeździe WFD w październiku 1989 został przewodniczącym tej partii.

Pod jego przywództwem WFD wygrało zdecydowanie pierwsze wolne wybory parlamentarne w 1990 roku, zaś Antall został premierem koalicyjnego rządu z liberałami ze Związku Wolnych Demokratów. Priorytetem jego polityki zagranicznej stało się uniezależnienie od Rosji oraz zespolenie ze światem euro-atlantyckim. Był również współarchitektem tak zwanego Trójkąta Wyszehadzkiego z Polską i Czechami. Jako gorący patriota podkreślał, że choć jest premierem dziesięciomilionowego państwa węgierskiego, to w sensie duchowym czuje się premierem piętnastu milionów Węgrów – zamieszkałych w państwach ościennych, będących beneficjentami traktatu z Trianon z 1920 roku, który pozbawił Węgry ponad 2/3 ich historycznych terytoriów. W polityce wewnętrznej natomiast prowadził ostrożną – zdaniem wielu: nazbyt – politykę powolnego przechodzenia do systemu rynkowego, co nazwano „gradualizmem”.

Pomimo rozwijającej się choroby raka, do śmierci nie zrezygnował z pełnienia urzędu. Zmarł w 1993 roku. W jego pogrzebie, będącym wielką manifestacją narodową, wzięło udział ponad ćwierć miliona rodaków, a z przywódców zagranicznych między innymi: Margaret Thatcher, Helmut Kohl, Lech Wałęsa i Szimon Peres.

Nowy rząd będzie rządem europejskim, nie tylko w geograficznym znaczeniu tego słowa. (…) Pragniemy powrócić do dziedzictwa europejskiego, jak również do tych wszystkich nowych wartości, które Europa wypracowała przez ostatnie czterdzieści lat, w następstwie strasznych przeżyć i doświadczeń drugiej wojny światowej.