Manuel (António Garcia) Braga DA CRUZ

Jacek Bartyzel

Portugalski historyk idei i socjolog polityki. Urodził się w 1946 roku w Bradze. Licencjat z filozofii uzyskał na Portugalskim Uniwersytecie Katolickim (UCP) w 1968 roku, a w 1974 ukończył socjologię na Gregorianum w Rzymie. Doktoryzował się – na podstawie pracy Partia i państwo w salazaryzmie – w Instytucie Nauk o Pracy i Przedsiębiorczości Uniwersytetu Technicznego w Lizbonie w 1987 roku, gdzie wykładał do 1992 roku. Następnie pracował w Instytucie Nauk Społecznych Uniwersytetu Lizbońskiego oraz, już jako profesor zwyczajny, na Wydziale Nauk Humanistycznych UCP. Pełnił kolejno funkcje dyrektora departamentu nauk o komunikacji, członka dyrekcji Instytutu Studiów Politycznych i dyrektora Instytutu Zintegrowanego Wspierania Przedsięwzięć Naukowych. W latach 1991-1998 był jednocześnie redaktorem naczelnym przeglądu Análise Social. Od 2000 roku jest pierwszym w historii tej uczelni rektorem ze stanu świeckiego.

M. Braga de Cruz jest od 1991 członkiem – korespondentem Portugalskiej Akademii Historii, od 1998 przewodniczącym Portugalskiego Stowarzyszenia Nauk Politycznych, nadto członkiem Komisji Narodowej Iustitia et Pax i działaczem Akcji Katolickiej. Należy do Opus Dei.

Opublikował m.in.: Źródła demokracji chrześcijańskiej i salazaryzmu (1980), Integralizm Luzytański i źródła salazaryzmu (1982), Opozycja wyborcza za salazaryzmu (1983), Rewolucja Narodowa w 1926. Od dyktatury wojskowej do Nowego Państwa (1985), Teorie socjologiczne (1984, 1995²), Monarchiści i Nowe Państwo Salazara (1985), Monarchiści i republikanie wobec Nowego Państwa (1986), Instytucje polityczne i procesy społeczne (współautor: Manuel Lucena; 1995).

W swoich dziełach historycznych M. Braga da Cruz demistyfikuje „czarną legendę” salazaryzmu jako rzekomej odmiany faszyzmu, a nawet nazizmu. Odsłania jego źródła w oporze katolików przeciwko antykatolickiej tyranii, skrywającej za fasadą ustroju republikańskiego fanatyczne rządy masonerii, będącej przy tym także systemem skrajnie niestabilnym (45 gabinetów w ciągu 16 lat pomiędzy obaleniem monarchii a przewrotem wojskowym) i znaczonym krwawymi porachunkami wewnętrznymi republikanów, jak zamordowanie prezydenta Sidónio Paisa w 1918 roku, czy „Krwawa Noc” 19 października 1921, podczas której bojówki karbonariuszy porwały i zamordowały kilkunastu polityków z premierem na czele, a nazajutrz ich przywódca otrzymał misję utworzenia rządu. Przewrót wojskowy z 1926 roku przywrócił zatem elementarny pokój społeczny, a system stworzony po 1932 roku przez Salazara był z pewnością antyliberalny i autorytarny, lecz nie totalitarny, i opierał się na koncepcji państwa służącego narodowi bez pośrednictwa partii politycznych.

Po wybuchu rewolucji 1974 r. postać Salazara została […] w pewnym sensie wyklęta. […] Dzieje się tak, ponieważ […] zaczęły dominować radykalne poglądy, tezy partii komunistycznej oraz tezy tzw. unitarnego antyfaszyzmu socjalistów i komunistów. To właśnie one wpłynęły i nadal wpływają na postrzeganie poprzedniego reżimu, który […] nie był faszystowski, lecz głęboko tradycjonalistyczny, konserwatywny i nacjonalistyczny.