Michel DEBRÉ

Jacek Bartyzel

Francuski polityk i publicysta. Urodził się w 1912 roku w zasymilowanej rodzinie żydowskiej z Alzacji (pradziadek był pierwszym Wielkim Rabinem Francji, ojciec wybitnym pediatrą). Po ukończeniu Szkoły Politechnicznej (1934) został audytorem Rady Stanu, a w 1938 członkiem gabinetu ministerialnego P. Reynauda. W 1940 roku dwukrotnie dostał się do niewoli i dwukrotnie z niej uciekł, a następnie związał się z Ruchem Oporu. Od 1943 był zastępcą delegata Komitetu Wolnej Francji na kraj. Jako pełnomocnik Rządu Tymczasowego d/s reformy administracji zorganizował słynną ENA – Państwową Szkołę Administracji.

Przekonany gaullista już od wojny, z chwilą osobistego zetknięcia się z Generałem po Wyzwoleniu stał się jego najbliższym współpracownikiem. Po rozwiązaniu Zgromadzenia Ludu Francuskiego i przez cały okres „przejścia przez pustynię” (1952-1958) stał na czele gaullistowskiej „resztówki” w Senacie (Republikanie Społeczni), atakował establishment partyjny IV Republiki (Śmierć państwa republikańskiego, 1947; Ci książęta, którzy nami rządzą, 1957), a w każdym numerze Courrier de la colère powtarzał, że tylko de Gaulle może przywrócić Francji wielkość.

Opracowanie konstytucji przyznającej prezydentowi kompetencje „monarchy republikańskiego” oraz zorganizowanie Unii na rzecz Nowej Republiki (UNR) czyniły z niego głównego architekta V Republiki; w styczniu 1959 został także jej pierwszym premierem. Ustąpił jednak z tej funkcji w 1962, bo nie chciał firmować wyrzeczenia się Algierii Francuskiej, lecz lojalność wobec Szefa nie powoliła mu oponować publicznie. Do rządu wrócił jako minister gospodarki i finansów (1966-1968), spraw zagranicznych (1968-1969) i obrony (1969-1973). W 1969 utworzył wraz z P. Messmerem Klub „Obecność gaullizmu”, który manifestował sprzeciw w stosunku do „niewiernego” Pompidou. Jako „strażnik” gaullistowskiej „ortodoksji” (Pewna idea Francji, 1972) zwalczał także „zaawansowany liberalizm” Giscarda d`Estaing, a zwłaszcza rozszerzanie integracji europejskiej oraz antyrodzinną politykę społeczną i legalizację aborcji. Zatroskany demograficznym załamaniem narodu, apelował do rodzin francuskich o wielodzietność (List otwarty do Francuzów w sprawie odzyskania Francji, 1980).

Debré reprezentował bez wątpienia etatystyczną tradycję prawicy francuskiej, sięgającą jeszcze Colberta, która paternalistycznemu państwu przyznaje rozbudowane funkcje społeczne, realizowane przez kadrę administracyjną; tradycję, która miała być też swoistą syntezą trzech form ustrojowych nowożytnej Francji: monarchii absolutnej, republiki demokratycznej i plebiscytarnego cesarstwa.

Zmierzch „prawdziwego” gaullizmu symbolizuje wynik (2,2%) uzyskany przez Debré`go w wyborach prezydenckich w 1981; on sam zaś zmarł w 1996 roku.

Francja stojąca na gruncie pełnej niezawisłości narodowej (…), wolna od absurdów ponadnarodowej integracji będącej zaprzeczeniem istoty i odwagi tego kraju – taka Francja byłaby zdolna przez swe odrodzone możliwości i autorytet do współpracy z innym państwami, a także do wielkoduszności.