Otto BRUNNER

Jacek Bartyzel

Austriacki historyk. Urodził się w 1898 roku w Mödling pod Wiedniem. W latach 1918-22 studiował w Wiedniu, a następnie pracował w Archiwum Państwowym. Habilitował się w roku 1929, a w 1931 został profesorem. W latach 1942-45 był kierownikiem Austriackiego Instytutu Badań Historycznych. W 1943 wstąpił do NSDAP. Zwolniony z pracy w następstwie denazyfikacji, mógł jednak kontynuować badania w ramach Austriackiej Akademii Nauk, której członkiem był od 1939 roku. W 1954 roku powołany na uniwersytet w Hamburgu, nauczał tam do 1968, a w roku akademickim 1959/60 był rektorem. Zmarł w Hamburgu w 1982 roku.

Jako historyk Brunner rychło porzucił swoje początkowe zainteresowania historią gospodarczą, a nawet negował sensowność uprawiania badań nad sfragmentaryzowanymi obszarami rzeczywistości społecznej w odniesieniu do czasów co najmniej sprzed XVII wieku. Zwrócił się natomiast ku badaniu prawa i ustroju średniowiecza widzianego w „pełnej całości struktury politycznej budowli”. Jego nowatorskie podejście, ujawnione już w pierwszym dziele, które przyniosło mu uznanie międzynarodowe – Kraj i panowanie (1939), zasadzało się na stosowaniu „bliskiej źródłom mowy pojęć”, która wystrzega się przenoszenia na odległe czasy i stosunki społeczne nowoczesnych rozumień pojęć opisujących państwo, przesyconych mentalnością burżuazyjno-liberalną. Pozytywnie, terminem opisującym średniowiecze realia był natomiast dlań zwłaszcza Land – jako obszar plemienny, który rządzi się własnymi prawami. Pojawiające się w ówczesnych dziełach Brunnera postulaty zwrócenia się ku konceptom Rzeszy, kraju i narodu pozostawały bez wątpienia w związku z ideologią narodowego socjalizmu, niemniej wyrażały one także konserwatywną postawę autora. Jeszcze silniej doszła ona do głosu w dziele Szlacheckie życie na wsi a duch europejski (1949), w którym upadek ładu historycznej jedności Starej Europy – datowanej przezeń na lata 1200-1800 – przedstawił z akcentami wyraźnie antymodernistycznymi.

W okresie powojennym Brunner opublikował między innymi: Nowe horyzonty historii społecznej (1956), Feudalizm (1959), Nowe horyzonty historii społecznej i ustrojowej (1968) oraz Dzieje społeczne Europy w średniowieczu (1978). Był nadto współredaktorem – obok Wernera Conzego i Reinharta Kosellecka – monumentalnego (7 tomów, 6800 stron, 119 haseł, nadto dwuczęściowy t. 8 o objętości ponad 2000 stron) leksykonu Podstawowe pojęcia historii, określonego już jako najbardziej, jak dotąd, ambitne dzieło zespołowe niemieckiej historiografii, budujące podstawy nowej dyscypliny nazwanej „semantyką historyczną”, badającą „słowa-klucze” struktur politycznych; Brunner zdążył jednak wziąć udział w pracy tylko nad trzema pierwszymi tomami.

Wciąż jeszcze żyjemy zasadniczo z dziedzictwa duchowego przeszłości, nie umiejąc jednak rozróżnić w niej tego, co trwale ważne od uwarunkowanego czasowo. W wielu kwestiach nie znajdujemy odpowiedzi, ale nie możemy zaniechać ich dawania, aby nie stanąć przed Niczym.