Richard Austen BUTLER (lord Butler of Saffron Walden)

Jacek Bartyzel

Brytyjski polityk i myśliciel polityczny. Urodził się w Attock Serai w Indiach w 1902 roku, jako syn urzędnika kolonialnego. W latach 1921-25 studiował historię Francji w Cambridge. W 1929 został po raz pierwszy wybrany deputowanym do Izby Gmin z ramienia Partii Konserwatywnej w Saffron Walden, i okręg ten reprezentował nieprzerwanie do 1965 roku. W gabinetach Ramsaya MacDonalda, Stanleya Baldwina i Neville`a Chamberlaina był kolejno podsekretarzem stanu ds. Indii (1932-37), sekretarzem parlamentarnym w ministerstwie pracy (1937-38) i sekretarzem stanu w ministerstwie spraw zagranicznych (1938-40). Na tym ostatnim urzędzie popierał politykę „ugłaskiwania” (appeasement) Hitlera i bronił ugody monachijskiej. W gabinecie wojennym Winstona Churchilla był od 1941 ministrem edukacji i w 1944 przeprowadził reformę wydłużającą obowiązek szkolny do 15 roku życia oraz ustanawiającą trzy rodzaje szkół średnich: ogólnokształcącą, zaoczną i technikum.

Po odzyskaniu władzy przez konserwatystów w 1951 roku został kanclerzem skarbu w drugim rządzie Churchilla, a w gabinecie Anthony`ego Edena (1955-57) lordem tajnej pieczęci. Mimo iż był przeciwnikiem operacji sueskiej przeciwko Egiptowi w 1956 roku, odmówił przyjęcia urzędu premiera po rezygnacji jej promotora Edena. Został natomiast ministrem spraw wewnętrznych (1957-62) w gabinecie Harolda Macmillana, a 1962-63 był wicepremierem. Jednocześnie, w latach 1959-61 pełnił funkcję przewodniczącego Partii Konserwatywnej. W rządzie Sir Alec Douglas-Home`a (1963-64) był ministrem spraw zagranicznych.

W 1965 roku otrzymał tytuł 1. barona Butler of Saffron Walden i zasiadł w Izbie Lordów. Do 1977 roku był także dziekanem Trinity College w Cambridge. Zmarł w Great Yeldham (Essex) w 1982 roku. Pozostawił dwa tomy wspomnień: Sztuka możliwości (1971) i Sztuka pamięci: przyjaciele w perspektywie (1982).

Jako autor Wprowadzenia do konserwatyzmu (1950) i redaktor antologii Nowy konserwatyzm (1955) był Butler głównym, po Macmillanie, teoretykiem, a jako polityk czynny – praktykiem tzw. paternalistycznego nurtu w konserwatyzmie brytyjskim. Głosił potrzebę „przejęcia przez państwo odpowiedzialności za zapewnienie określonego standardu życiowego, zatrudnienia i bezpieczeństwa dla wszystkich”, i zapewniał, że „dobry torys nigdy w historii nie obawiał się wykorzystania państwa”. Jego afirmacja „państwa opiekuńczego” (Welfare State) była tak dalece zbieżna z doktryną tzw. przewartościowanego (rethinking) socjalizmu, że z nazwisk jego i ówczesnego przywódcy Partii Pracy, Hugha Gaitskella, ukuto nawet szyderczy akronim „Butskellism”.

Różnica pomiędzy Bogiem a historykami polega głównie na tym, że Bóg nie może zmieniać przeszłości.