Romano AMERIO

Jacek Bartyzel

Szwajcarsko-włoski teolog, filozof i filolog. Urodził się w 1905 roku w Lugano, w kantonie Ticino. Studia, uwieńczone doktoratem, ukończył na Uniwersytecie Katolickim w Mediolanie pod kierunkiem o. Agostino Gemelli OFMCap. Do 1970 roku wykładał filozofię i filologię klasyczną na Uniwersytecie Włoskim w rodzinnym mieście, od którego otrzymał też tytuł honorowego mieszkańca. Opublikował wiele studiów poświęconych myślicielom i pisarzom włoskim, jak Tomasz Campanella, Alessandro Manzoni i Antonio Rosmini oraz był redaktorem edycji krytycznych ich dzieł.

Podczas Soboru Watykańskiego II był ekspertem i konsultantem (peritus) ordynariusza Lugano, bpa Jelmini. Po Soborze zasłynął jako gorący obrońca tradycyjnego nauczania Kościoła. Współpracował z tradycjonalistycznym miesięcznikiem SiSiNoNo. Jego monumentalna praca: Iota Unum (1985; przekład polski fragmentu w pracy zbiorowej Ekumenizm grzechem przeciwko miłości, Warszawa 2002) uchodzi za najpełniej udokumentowaną źródłowo analizę kryzysu w Kościele. Kontynuacja tego dzieła: Stat Veritas (1998), ukazała się już po śmierci autora, który zmarł w 1997 roku.

Amerio nie koncentruje się na poszczególnych objawach i skutkach posoborowego zamętu, lecz docieka jego istoty. Postrzega ją w kryzysie funkcji magisterialnej na szczycie widzialnej hierarchii Kościoła (czyli w pontyfikacie), polegającym na odejściu od autorytarialnego pojmowania nauczania (a także na „dyslokacji” funkcji nauczycielskiej od biskupów do teologów, głoszących nie naukę Kościoła, lecz własne przekonania). W tradycyjnej koncepcji „nauczać” znaczyło wpajać w umysły wiernych prawdy nadprzyrodzone, bronić ich podając uzasadnienie dostarczone przez autorytet biblijny, wreszcie nakazywać zachowanie to, co nauczane, przez umysły, którym to zostało przekazane. Teraz natomiast znaczna część nauczania przekazywana jest raczej jako opinia, przekonanie, wyrażanie poglądów i racji, co implikuje możliwość rewizji czy reinterpretacji, nawet tego, co już uprzednio zdefiniowane zostało jako dogmat (jak na przykład dopuszczenie możliwości redefinicji nieomylności papieskiej w encyklice Ut unum sint). Jan Paweł II w sposób zdecydowany i nie wahając się wchodzić w konflikt z nowoczesnym światem bronił tej części nauczania, która, ogólnie mówiąc, należy do Tablic prawa moralnego, natomiast w jego wykładzie poprzedzających prawo moralne punktów dogmatycznych dochodziło już do rozmywania doktryny w osobistych i niezdecydowanych opiniach. Również w kontaktach z przywódcami państw Ojciec Święty rezygnował z przypominania o władzy udzielonej przez Chrystusa Jego ziemskiemu wikariuszowi i nigdy nie wspominał o Społecznym Królestwie Chrystusa. Jan Paweł II był wprawdzie przyjmowany przez świat z entuzjazmem, lecz nie jako Biskup Rzymu, tylko doskonałe uosobienie wyłącznie humanitarnej dobroci.

W ciągu ostatnich trzydziestu lat hegemonia papieska otrzymała ciosy o wiele zdradliwsze niż podczas Soboru. Ta śmiertelna rana na samym szczycie Boskiego Sanktuarium jest w istocie zamaskowana faktem, iż w dzisiejszych czasach moralny autorytet Papieża w świecie wzrósł. Lecz to zwiększenie, którego jesteśmy świadkami, nie posiada żadnego znaczenia religijnego, żadnej formy nadprzyrodzonej.