Systemy polityczne w odniesieniu do czasu (J. Mª. Codón Fernández)

Jacek Bartyzel

José María Codón Fernández (1913-2003) jest jednym z mniej znanych teoretyków tradycjonalizmu hiszpańskiego, zapomnianym chyba nawet przez karlistów, bo nie widać, aby dziś cytowanym. A chyba szkoda, bo była to postać nietuzinkowa.

Kombatant (requeté) Krucjaty z lat 1936-1939, po wojnie ukończył prawo i uzyskał z niego doktorat na Uniwersytecie Centralnym w Madrycie. Później był profesorem prawa karnego w Valladolid, a następnie w Madrycie, jak również sekretarzem generalnym Instytutu Prawnego w Międzynarodowym Stowarzyszeniu Francisco Suareza. Jako prawnik specjalizował się w psychiatrii sądowej – karnej i cywilnej. Pracę naukową łączył z działalnością publiczną, jako dyrektor Kasy Oszczędności, sekretarz generalny Koła Robotników Katolickich, a wreszcie zastępca burmistrza w swoim rodzinnym Burgos, a także jako deputowany (procurador) do Kortezów w latach 1961-1967. Zmarł w 90. roku życia, 27 lutego 2003 roku.

Spośród jego prac dotyczących kwestii politycznych najważniejsza jest, licząca prawie 400 stron, Tradición y Monarquía, opublikowana w 1961 roku, jako 14. tom kolekcji redagowanej przez F. Eliasa de Tejadę w karlistowskim wydawnictwie Montejurra. Stamtąd właśnie zaczerpnęliśmy poniższą klasyfikację systemów politycznych (podaną na str. 99 tej książki). Jest ona oczywiście stronnicza (faktycznie łączy też systemy z tendencjami ideologicznymi), niemniej interesująca, bo idąca zupełnie w poprzek ujęć standardowych.

Podstawą klasyfikacji zaproponowanej przez Codona jest odniesienie systemów politycznych do różnych modalności czasu: przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Tym sposobem autor wyróżnia następujące typy: 1) systemy czasowo monistyczne (temporales monistas), to znaczy takie, które waloryzują tylko jeden tryb czasu, czyli: a) przeszłość (preteritismo), b) teraźniejszość (presentismo) lub c) przyszłość (progresismo)¹; 2) systemy uchroniczne (ucrónicas), czyli „utopie czasu” (ú-χρόνος) wiecznej szczęśliwości, alternatywne do czasu rzeczywistego; 3) system o najwyższej żywotności, łączący z wyczuciem rzeczywistości wszystkie trzy modalności. Można to przedstawić w następującej tabeli. 

¹ Zachowujemy tu oryginalne nazwy, albowiem w języku polskim adekwatnym tłumaczeniem byłby tylko – w trzecim wypadku – progresizm, natomiast prezentyzm oznacza co innego niż tkwienie wyłącznie w teraźniejszości, a dla preteritismo nie ma już zupełnie dobrego odpowiednika.