Wolność abstrakcyjna i wolności konkretne

Francisco Elías de Tejada, przeł. Jacek Bartyzel

Teoria wolności konkretnych (libertades concretas) poprzedza bezpośrednio problematykę rozpracowaną znakomicie przez św. Tomasza z Akwinu. Czyni to dwiema drogami. Z jednej strony przez to, że człowiek jest bytem konkretnym (ser concreto) w treści swojej egzystencji i bytem historycznym. Z drugiej strony, ponieważ wolność wybierania pomiędzy dobrem a złem jest przymiotem charakterystycznym dla człowieka i używanym przez niego w funkcji jego kondycji bytu historycznego, wypracowującego szereg konkretnych struktur, które chronią jego wolność w przestrzeni życia zbiorowego. Wolności konkretne i polityczne wynikają więc z historii, która jest częścią specyfikacji jego natury ludzkiej (naturaleza humana).

Na takich fundamentach filozoficznych został zbudowany szereg wolności konkretnych, które w historii hiszpańskiej myśli politycznej znamy pod nazwą Fueros.

Moc Fueros tkwi w tym, że wyrażają one zmysł wolności historycznych. Dużo bardziej niż faktami z przeszłości są one śladem odważnych prac podejmowanych przez legiony pokoleń budujących ciała pośredniczące (cuerpos intermedios), które służyły jako okopy (trincheras) strzegące wolności oraz bariery zapobiegające arbitralności tyranii. W obrębie instytucji politycznych są projekcją wizji człowieka konkretnego, córy jusnaturalizmu katolickiego, którego największą postacią był św. Tomasz z Akwinu.

Wolności konkretne różnią się od wolności abstrakcyjnej w następujących punktach kardynalnych:

Po pierwsze, wywodzą się z historii, ponieważ prawdziwy (verdadero) człowiek jest bytem historycznym, nigdy zaś dobrotliwym dzikusem (el salvaje bondadoso), idealizowanym chimerycznie przez Rousseau.

Po drugie, wcielają się w ciała pośredniczące, bastion (baluarte) skutecznej obrony, zrodzone w tej samej żywej historii pokoleń żyjących w wolności.

Po trzecie, nie wynikają one z fantastycznych katalogów, pustych i próżnych, odgłosów pychy, marzeń niezdatnych do przełożenia na stosowne instytucje, lecz z faktów ścisłych, rzeczywistych, żywotnych.

Po czwarte, są wolnościami (libertades), a nie wolnością (libertad), jako że historia jest wpisana w pewne wydarzenia, stosownie do których są pewne ludzkie dzieła, które uczyniła historia.

Różne w swoich źródłach filozoficznych, odmienne w koncepcjach antropologicznych, na których się wspierają, kontrastujące złudnym optymizmem antropologicznym i realizmem człowieka ułomnego (desfalleciente), są w rezultacie tak sobie przeciwstawne i nie do pogodzenia, że ich zderzenie stanowi jedną z najbardziej pouczających lekcji w historii współczesnej myśli politycznej.