Śmierć w Genewie

Requiescat in pace

3 lutego 2024 roku zmarł jeden z tych dynastów („białych rewolucjonistów”), których biografie układają się w przygnębiający ciąg działań służących kwestionowaniu zasady legitymizmu – xiążę Wiktor Emanuel, przez zwolenników uznawany za „króla Włoch” Wiktora Emanuela IV. Poprzez odrzucenie tradycji dynastycznej Domu Sabaudzkiego oraz obowiązujących w nim reguł sukcesji, aprobatę dla istnienia republiki i wikłanie się w liczne skandale, Zmarły zrobił chyba wszystko, aby na południe od Alp skompromitować ideę restauracji monarchii. Po raz kolejny sprawdziło się powiedzenie, że władza, owszem, demoralizuje, ale brak władzy demoralizuje absolutnie.

Xiążę był jedynym synem króla Sardynii Humberta II (uzurpującego sobie tytuł „króla Włoch”) i królowej Marii Józefy, z domu xiężniczki belgijskiej. Urodził się 12 lutego 1937 r. w Neapolu, stolicy okupowanego przez Dom Sabaudzki Królestwa Obojga Sycylii, i otrzymał imiona Wiktor Emanuel Albert Karol Teodor Humbert Bonifacy Amadeusz Damian Bernardyn January Maria.

Gdyby spojrzeć na przemiany ustrojowe jedynie z perspektywy legalistycznej: wiosną 1946 r. jego ojciec, Humbert II, panował przez zaledwie 34 dni i zyskał przydomek króla majowego. W czerwcu tego samego roku odbyło się referendum, które przesądziło, że państwa włoskie, „zjednoczone” przez przodków króla, a także Królestwo Sardynii, którego był prawowitym władcą, znalazły się pod kolejną okupacją – tym razem republikańską. De facto panowanie Humberta II zakończyło się 12 czerwca, lecz oczywiście również na emigracji władca pozostawał de iure panem Królestwa Sardynii.

Rodzina królewska udała się na wygnanie. Wiktor Emanuel i jego trzy siostry, Ich Królewskie Wysokości xiężniczki Maria Pia (ur. 1934), Maria Gabriela (ur. 1940) i Maria Beatrycze (ur. 1943), zamieszkali z matką w Genewie. Król Humbert II dołączył do swojej matki, królowej Heleny, w szwajcarskim Merlinge, później zaś przeniósł się do Portugalii.

O poczynaniach jedynego syna wygnanego monarchy, które doprowadziły do utraty przez niego rangi Jego Królewskiej Wysokości następcy tronu, pisaliśmy już na Portalu Legitymistycznym w artykule Sabaudowie: historia nieposłuszeństwa i rozdwojone królestwo. Xiążę Wiktor Emanuel i jego żona, Maryna Ricolfi Doria, doczekali się syna, xięcia Emanuela Filiberta, urodzonego w Genewie 22 czerwca 1972 r., lecz tron w Turynie miał przypaść ich krewnym, diukom Aosty. Niemniej jednak, pomimo jasnej deklaracji Humberta II, że małżeństwo morganatyczne spowoduje pominięcie dotychczasowego sukcesora w obowiązującym porządku sukcesji, wątpliwości i spory wokół tej kwestii – zarówno w łonie dynastii, jak i wśród wspierających ją Włochów – trwały przez parę dekad.

23 grudnia 2002 r., po zrzeczeniu się prawa do tronu, wymaganym w ramach porozumienia z republikańskim rządem, Wiktor Emanuel po raz pierwszy od czerwca 1946 r. odwiedził Półwysep Apeniński. Towarzyszyli mu żona i syn.

Zmarły zapisał się w dziejach dynastii również jako oskarżony o przypadkowe, a ostatecznie śmiertelne w skutkach postrzelenie 18 sierpnia 1978 r. dziewiętnastoletniego Dirka Hamera. Sprawie został poświęcony film dokumentalny pt. Niedoszły król (Netflix, 2023).

Według Agencji Reutera xiążę był członkiem loży wolnomularskiej Propaganda Due (P2).

Wiktor Emanuel pozostawił wdowę i syna, dwie wnuczki, siostry, a także siostrzenice i siostrzeńców. Jego pogrzeb odbędzie się 10 lutego 2024 r. o godz. 15.00 w turyńskiej katedrze pw. św. Jana Chrzciciela, natomiast doczesne szczątki zostaną przeniesione do królewskiej nekropolii.

Jego Królewska Mość król Sardynii Aimone (władca, podobnie jak jego przodkowie i krewni, uważa się również za „króla Włoch”) wydał oświadczenie i wyraził głęboki smutek z powodu śmierci xięcia Wiktora Emanuela, która zamyka rozdział w dziejach Włoch i Domu Sabaudzkiego. W dokumencie Zmarły nazywany jest stryjem, lecz obu dynastów łączyło znacznie dalsze pokrewieństwo – król Aimone i Wiktor Emanuel byli kuzynami w trzeciej linii. Monarcha zadeklarował także odnowienie przyjaźni z wdową i najbliższymi krewnymi Zmarłego.

opracowanie: Adrian Nikiel