Nieznana Finlandia

Adrian Nikiel

Ginące w tragicznych okolicznościach dzieci, planowane bez rozterek sumienia aborcje, zdrady małżeńskie, choroby psychiczne, walka z komunizmem niszcząca również antykomunistów. Mrok, który można kroić nożem… To rzeczywistość górniczego miasteczka na pograniczu fińsko-sowieckim w latach trzydziestych XX wieku. Zaistniała wówczas rodzinna tragedia jest stopniowo odkrywana po niemal sześćdziesięciu latach.

Wydana w serii „Terytoria Skandynawii” powieść Leeny Lander pt. Niech się rozpęta burza jest jedną z najbardziej przygnębiających xiążek, jakie miałem okazję czytać. Z jej kart wyłania się Finlandia – kraj bezsensownego cierpienia, a nie stereotypowy obraz znakomicie zorganizowanej społeczności, „Nokii”, zaawansowanych technologii, świetnych kapel punkowych i rodzinnych nasiadówek w saunach. Jeżeli o cyklu powieści o Muminkach twierdzi się, że pod maską bajki kryje się opowieść o życiu w cieniu nadchodzącej zagłady, p. Leena Lander opisuje świat, w którym zagłada – pojmowana jako atrofia sumienia i moralności – już się dokonała. Mimo obecności świątyń – kraina bez Boga.

Świat, w którym nie ma niewinnych. Nawet pozornie najsympatyczniejsza postać xiążki okazuje się moralnym potworem zdolnym do zabijania. Jedynie kilkuletnia dziewczynka, ofiara tajemniczego utonięcia, ratuje czytelnika przed odruchem całkowitej mizantropii. Ofiara pokutna za cudze grzechy. Pozbawiona chrztu i niespokojna w Otchłani.

Pani Lander znakomicie nakreśliła pejzaż rzeczywistości przepełnionej Złem, wstrząsającą relację z życia zwykłych ludzi, w których sercach Bóg umarł.

Obszerna część powieści osadzona jest w realiach politycznych Finlandii okresu międzywojennego. Niepodległość zdobyta pod koniec 1917 r. okupiona została wojną domową między Białą Armią gen. Karola Gustawa Mannerheima a komunistami. Walka z komunizmem trwała również po zwycięstwie patriotów, dzieliła rodziny i niejednokrotnie przybierała drastyczne formy. Czytelnik o nastawieniu prawicowym dostrzeże zapewne, iż Autorka lokuje sympatię po stronie bohaterki, która – gdyby ją przenieść w realia Unii Europejskiej – byłaby wyzwoloną erotycznie feministką maszerującą na czele Marszów Równości organizowanych przez Demokratyczną Unię Pań Ateistek. Na poziomie literalnego odczytania textu może to być rzeczywiście irytujące. Myślę jednak, że ten zabieg literacki podkreśla bezsensowność ideologii lewicowych, ich destrukcyjny wpływ na życie, które z naturalnego dążenia ku Bogu zmienia się w horror brnięcia w coraz straszniejsze grzechy. Śmierć Boga to tak naprawdę samobójstwo człowieka w jeziorze ognia i siarki. Nie istnieje „dobra lewica”.

Dziwić za to może posłowie tłumacza, p. Sebastiana Musielaka, który przybliżając uwarunkowania polityczne Finlandii, operuje frazeologią żywcem zaczerpniętą z pseudohistorycznych dzieł Polski Ludowej. Nawet jeżeli nie deklaruje otwarcie sympatii socjalistycznych, co najmniej stawia na równi konserwatystów walczących z czerwoną zarazą i socjalistów, działania narodowej samoobrony nazywa białym terrorem, a także oskarża fińską skrajną prawicę o czerpanie wzorców z narodowego socjalizmu i faszyzmu. Termin „skrajna prawica” funkcjonuje zatem w posłowiu jako epitet, w wyniku czego czytelnik ma prawo do dezorientacji, bo nie wiadomo już, czy chodzi o autentyczną skrajną prawicę (której fundament ideowy to tradycjonalizm, legitymizm i opcja wolnorynkowa), czy też o bliżej nieokreślonych nacjonalitarystów. Nie wiem, ile lat ma p. Musielak, ale sądząc po bezkrytyczności, z jaką prezentuje lewicową wizję historii, tragiczne doświadczenie PRL wydaje się być mu całkowicie obce. Cóż, pozostaje zadedykować tłumaczowi zdanie: Zmienianie znaczenia słów jest rzeczą diabelską.

Dla nieprzygotowanego i wrażliwego czytelnika ta xiążka może być równie dołująca, jak niegdyś Cierpienia młodego Wertera, Szklany klosz czy muzyka Joy Division. Ja natomiast lepiej już rozumiem, dlaczego to właśnie Finlandia wydała tak „mroczne hordy”, jak Beherit, Horna czy Impaled Nazarene…