Jesteś tutaj: Publicystyka » Małgorzata Bartyzel

Małgorzata Bartyzel

Małgorzata Maria Bartyzel z domu Feja – teatrolog, krytyk teatralny, animator kultury, dziennikarz, uczestniczka opozycji niepodległościowej w PRL i polityk w III Rzeczypospolitej – urodziła się 12 listopada 1955 r. w Łodzi. Pochodziła z rodziny o tradycjach nauczycielskich sięgających trzech pokoleń, a szczególny wpływ na jej formację religijną i patriotyczną miała jej babcia ze strony matki – Maria Czajkowska, krzewicielka polskości na świeżo odzyskanym w 1922 r. Górnym Śląsku, radna miasta Ruda z ramienia Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, wreszcie nauczycielka na tajnych kompletach w czasie okupacji niemieckiej.

Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości rozpoczęła w 1974 r. studia polonistyczne na Uniwersytecie Łódzkim, które uwieńczyła magisterium cztery lata później – rozprawą na temat dramaturgii Sławomira Mrożka. W 1991 r. uzyskała na tej samej uczelni stopień doktora nauk humanistycznych na podstawie rozprawy Dramat i teatr w programie „Sztuki i Narodu”, napisanej pod kierunkiem prof. dr hab. Anny Kuligowskiej-Korzeniewskiej. Rozprawa ta ukazała się w formie książkowej pt. „Sztuka i Naród” w Wielkim Teatrze Świata. Dramat i teatr w programie pisma i środowiska „Sztuki i Narodu” 1942-1944, nakładem Wydawnictwa Adam Marszałek (Toruń 2005).

Już pierwszego dnia studiów poznała swojego przyszłego narzeczonego, a następnie męża, Jacka Bartyzela, z którym dzieliła też fascynacje teatralne, obierając tę samą specjalizację teatrologiczną oraz współtworząc z nim Teatr Studencki „Acheron”. Małgorzata i Jacek sakrament małżeństwa przyjęli 2 września 1978 r., a 25 września 1986 r. urodził się ich syn Jacek Władysław.

Sztuka teatru była od najmłodszych lat największą pasją artystyczną, później również naukową, Małgorzaty. Jako uczennica występowała w konkursach recytatorskich (jej ulubionym autorem był Cyprian Norwid), dwukrotnie, choć bez rezultatu, zdawała do szkoły aktorskiej. Pierwsze kroki na scenie stawiała w Teatrze Stu Krzeseł Krystyny Henczowej, gdzie zagrała drugoplanową rolę w Szkole błaznów Michela de Ghelderode’a. W Teatrze „Acheron” wystąpiła we wszystkich trzech premierach tego zespołu, czyli w Jaskini filozofów Zbigniewa Herberta (1975), Misterium o śmierci męczeńskiej Tomasza Becketa wg Mordu w katedrze T.S. Eliota (1977) oraz w „drugoobiegowym”, bez poddawania się cenzurze, przedstawieniu Piłsudski i Wyspiański na podstawie drugiego aktu Dni Konradowych Jerzego Brauna (1979). W późniejszym okresie teatrem zajmowała się już jako badacz – pisząc m.in. studia o dramacie poetyckim Józefa Czechowicza, o teatralnych próbach Władysława Reymonta oraz o Szekspirze, a także jako recenzent teatralny.

Już w grudniu 1975 r. zaangażowała się w antykomunistyczną działalność opozycyjną, podpisując list protestacyjny przeciwko wprowadzeniu do konstytucji PRL zapisów o „przewodniej roli” PZPR i „wieczystej przyjaźni” z ZSRR, a następnie zbierając pod nim i pod kolejnymi listami w podobnych sprawach podpisy pośród studentów UŁ. Wraz z mężem związała się rychło z narodowo-katolickim i niepodległościowym środowiskiem „drugoobiegowego” Pisma Młodych „Bratniak”, w konsekwencji czego latem 1979 r. stała się współzałożycielką wyłonionego z tej grupy Ruchu Młodej Polski. Mieszkanie Małgorzaty i Jacka stało się punktem kontaktowym RMP w Łodzi, miejscem kolportażu druków niecenzuralnych, a przede wszystkim seminariów z historii i myśli politycznej oraz spotkań otwartych z prelegentami takimi jak: Stefan Kisielewski, Wiesław Chrzanowski czy Leszek Moczulski. Z tego też powodu było poddawane inwigilacji i tzw. przeszukaniom. W kwietniu 1980 r., ku zaskoczeniu SB, które przekonane, że zatrzymując uprzednio Jacka, sparaliżowało przygotowywaną akcję, Małgorzata wygłosiła przy Grobie Nieznanego Żołnierza obok katedry łódzkiej przemówienie w 40. rocznicę zbrodni katyńskiej. Po wybuchu strajków sierpniowych została zatrzymana wraz z mężem w drodze do Gdańska, a następnie poddana aresztowi domowemu i nieprzerwanej obserwacji mieszkania aż do dnia podpisania tzw. porozumień sierpniowych.

Po powstaniu NSZZ „Solidarność” została pracownikiem Zarządu Regionu Łódzkiego w redakcji biuletynu „Solidarność Ziemi Łódzkiej”. Współredagowała też „Biuletyn Strajkowy” podczas strajku studentów uczelni łódzkiej w styczniu-lutym 1981 r. Od lata tego roku kierowała łódzkim oddziałem Biura Informacji Prasowej „Solidarności” (BIPS), a we wrześniu-październiku 1981 była w obsłudze prasowej I Zjazdu „Solidarności” w Gdańsku-Oliwie, współredagując „Biuletyn Zjazdowy”.

Z chwilą wprowadzenia stanu wojennego, 13 grudnia 1981 r., została, podobnie jak jej mąż, internowana. Przebywała kolejno w areszcie w Sieradzu, a następnie w obozie dla internowanych w Olszynce Grochowskiej w Warszawie i wreszcie w utworzonym specjalnie dla kobiet obozie w Gołdapi, skąd zwolniona została dopiero wraz z likwidacją tego obozu i wypuszczeniem wszystkich kobiet 22 lipca 1982 r. Po uwolnieniu kontynuowała działalność w podziemiu, kierując podziemnym BIPS-em w Łodzi, kolportując wydawnictwa „drugiego obiegu” oraz pisząc (pod pseudonimem Maria Pulińska) do łódzkiego „Prześwitu” oraz czasopism środowiska RMP „Solidarność Narodu” i „Polityka Polska”.

W latach 80. publikowała też sporadycznie w jawnych periodykach, takich jak „Poezja”, „Powściągliwość i Praca”, „Ład”. Nie mogła jednak nigdzie znaleźć stałego zatrudnienia, bo gdziekolwiek nawet ją przyjmowano, rychło pojawiała się SB, żądając jej zwolnienia. Dopiero w 1987 r. została zatrudniona jako wykładowca w Policealnym Studium Kulturalno-Oświatowym o profilu teatralnym w Kaliszu. Jednym z jej uczniów był znany później aktor Rafał Królikowski.

Po tzw. transformacji została w 1990 r. kierownikiem działu społeczno-kulturalnego „Dziennika Łódzkiego”. Rok później przeszła do nowo utworzonej konserwatywnej „gazety codziennej dla wszystkich sfer” – „Nowy Świat”, obejmując w 1992 r. redakcję dodatku lokalnego w Łodzi. Jest ewenementem, że pomimo upadku wydania ogólnopolskiego (rok później – z powodów finansowych) przez kilka miesięcy prowadziła wydanie lokalne, a przez następny rok wydawała już samodzielnie nowy tytuł „Świat z Piotrkowskiej”. Była też współzałożycielką (1989), a przez pewien czas także przewodniczącą Sądu Koleżeńskiego Klubu Konserwatywnego w Łodzi.

Od 1994 r. była wykładowcą Wyższej Szkoły Sztuki i Projektowania w Łodzi, redagując także wydawany przez tę uczelnię miesięcznik „Ty i Szkoła” oraz pełniąc, w latach 1998-2002, funkcję prorektora. W latach 2003-2005 wykładała w Wyższej Szkole Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi oraz w Wyższej Szkole Finansów i Zarządzania w Warszawie.

Od 1991 r. działała w Katolickim Stowarzyszeniu Dziennikarzy, kierując w latach 1992-2000 oddziałem łódzkim, a od 2001 do 2005 będąc prezesem Zarządu Głównego KSD. W latach 1997-2002 była zastępcą redaktora miesięcznika „Aspekt Polski”, wydawanego przez Katolicki Klub Św. Wojciecha w Łodzi. Była sekretarzem Rady Programowej Radia Łódź (1999-2003), a od 2001 należała do Konferencji Mediów Polskich. W 2002 r. została powołana w skład Rady Konsultacyjnej ds. Mediów przy Narodowej Radzie Integracji Europejskiej. Bardzo intensywnym polem jej działalności był Związek Artystów Scen Polskich, w którym przewodniczyła sekcji krytyków teatralnych, zasiadając też w jego Radzie Artystyczno-Programowej oraz Zarządzie.

W latach 1998-2002 była radną miasta Łodzi z listy Akcji Wyborczej Solidarność. W 2003 była dyrektorem Wydziału Kultury Urzędu Miasta Łodzi, a od 2003 do 2005 naczelnikiem Wydziału Kultury Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy dla Dzielnicy Wilanów. We współpracy z Muzeum Pałacu w Wilanowie organizowała odbijające się szerokim echem plenerowe widowiska muzyczno-dramatyczne.

Z początkiem XXI wieku zaangażowała się w działalność polityczną. Przystąpiła do utworzonego w 2001 r. Przymierza Prawicy, zostając przewodniczącą koła łódzkiego tej partii, a po jego fuzji z Prawem i Sprawiedliwością w 2002 r. należała również do PiS. Z listy PiS kandydowała bezskutecznie w 2001 r. do Sejmu RP, natomiast w wyborach z 2005 r. uzyskała mandat z Łodzi. Jako posłanka na Sejm V kadencji (2005-2007) miała 35 wystąpień na posiedzeniach plenarnych, wchodziła w skład komisji kultury środków przekazu, komisji spraw zagranicznych i komisji łączności z Polakami za granicą oraz komisji nadzwyczajnej ds. zmian w konstytucji. Była również wiceprzewodniczącą, a następnie przewodniczącą grupy parlamentarnej polsko-francuskiej. W swoim biurze poselskim w Łodzi prowadziła Salon Kultury, cieszący się dużym zainteresowaniem sfer artystycznych i intelektualnych. Wiosną 2007 r., na znak protestu przeciwko kunktatorskiej postawie kierownictwa PiS i większości jego posłów w sprawie projektu wzmocnienia konstytucyjnych gwarancji ochrony życia i godności człowieka w okresie prenatalnym, wystąpiła wraz z marszałkiem Markiem Jurkiem i trzema innymi posłami z partii oraz jej klubu parlamentarnego, wstąpiła zaś do nowo utworzonej partii Prawica Rzeczypospolitej i jej koła.

Po utracie mandatu poselskiego powróciła do pracy w urzędzie w Wilanowie, a następnie, za porozumieniem stron, została dyrektorem Departamentu Kultury w Urzędzie Marszałkowskim w Łodzi. Kiedy skończył się ustawowy okres ochronny jej zatrudnienia, w 2010 r. rządząca koalicja PO-PSL pozbyła się jej ze stanowiska. Odtąd nie mogła znaleźć nigdzie zatrudnienia, natrafiając wszędzie na mur odrzucenia ze strony rządzących krajem i miastem, pomimo posiadanych kwalifikacji, certyfikatów z zakresu zarządzania placówkami kulturalnymi, doświadczenia i udokumentowanych osiągnięć w pracy. Władze miasta (Łodzi) zignorowały nawet jej kandydaturę na stanowisko dyrektora Specjalnej Strefy Sztuki w EC1 Łódź – Miasto Kultury, mimo iż wskazała ją Fundacja Sztuki Świata Davida Lyncha i Marka Żydowicza, będąca pomysłodawcą, inicjatorem i głównym inwestorem tego przedsięwzięcia. Po raz drugi w życiu – i to już w wolnej Polsce – doświadczyła goryczy zakazu wykonywania zawodu i niemożności realizowania swoich, pełnych rozmachu, planów dotyczących animacji kultury, jak również wynikających z tego problemów życia codziennego. Z konieczności więc jedyną formą jej aktywności w ostatnim okresie życia było pisanie recenzji literackich i naukowych dla portalu Muzeum Historii Polski.

Grób Małgorzaty Bartyzel

Oprócz teatru i w ogóle kultury wielką miłością Małgorzaty od najmłodszych lat były góry, zwłaszcza Tatry, które wielokrotnie przeszła wzdłuż i wszerz. Była ciekawa świata, aczkolwiek podróżować mogła dopiero od 1989 r., bo wcześniej nie otrzymywała paszportu. Zdołała jednak nie tylko zwiedzić znaczną połać Europy, ale odbyć egzotyczne wycieczki, od Karaibów po Tajlandię. Zrządzeniem Opatrzności Bożej pół roku przed śmiercią dane jej było po raz ostatni i po długiej przerwie odwiedzić Tatry i spędzić Boże Narodzenie w Murzasichlu, gdzie jako dziewczynka zaczynała poznawać góry i Podhale oraz też po raz ostatni posłuchać śpiewanych potężnie przez górali kolęd podczas Pasterki w tamtejszym modrzewiowym kościele pw. NMP.

Choroba, rozwijająca się w sposób utajony i przez to szczególnie niebezpieczny, dopadła ją nagle z 12 na 13 maja 2016 r. Po wielogodzinnej operacji doznała udaru mózgu i nie odzyskała już nigdy przytomności. Zmarła 23 lipca 2016 r. Została pochowana pięć dni później w Alei Zasłużonych na cmentarzu Doły w Łodzi w asyście wojskowej kompanii honorowej. Mszę żałobną w jej intencji odprawił w kościele pw. Najświętszego Imienia Jezus i liturgii pogrzebowej na cmentarzu przewodniczył Jego Ekscelencja Arcybiskup senior dr Władysław Ziółek. Władze państwowe reprezentował wojewoda łódzki, prof. Zbigniew Rau.

Małgorzata Bartyzel posiadała zaszczytne ordery i odznaczenia. W 2002 r. otrzymała odznakę honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej”, przyznawaną przez ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W 2008 r. została odznaczona przez Prezydenta RP, prof. Lecha Kaczyńskiego, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Posiadała również najwyższe francuskie odznaczenie przyznawane cudzoziemcom – Ordre national du Mérite. 26 lipca 2016 r. JE Prezydent RP Andrzej Duda przyznał jej pośmiertnie Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski, a 20 marca 2017 r. – Krzyż Wolności i Solidarności.

PMK Design
© Organizacja Monarchistów Polskich 1989–2024 · Zdjęcie polskich insygniów koronacyjnych pochodzi z serwisu replikiregaliowpl.com.