Jesteś tutaj: Publicystyka » Adam Danek » System rządów a istota państwa

System rządów a istota państwa

Adam Danek

System rządów to jedna z najważniejszych części ustroju państwa wyróżnianych przez nowoczesne „naukowe nauki o polityce” – jak sarkastycznie nazywał je konserwatywny filozof Leon Strauss (1899-1973) dla uwypuklenia ich odmienności od klasycznej filozofii polityki. System rządów jest przez te profańskie nauki definiowany najogólniej jako ta część zasad ustroju państwowego, która normuje relacje pomiędzy naczelnymi organami państwa. Zróżnicowanie państw pod względem systemu rządów nie kłóci się przy tym z istnieniem pewnego rdzenia ustrojowego wspólnego dla nich wszystkich. W obecnej dobie najczęściej spotkać można opinię, jakoby rdzeniem tym miała być demokracja – ponieważ współcześnie trudno dotrzeć w tej kwestii do opinii innych, niż głoszonych przez ideologów demokracji, nawet jeżeli ci noszą tytuły naukowe i piszą podręczniki akademickie, co pozwala im przemycać własne przekonania w przebraniu naukowego obiektywizmu. Tymczasem tego rdzenia należy upatrywać w czymś innym, czego ślady przetrwały także w nowoczesnych, profańskich dyscyplinach naukowych.

Nowoczesne dyscypliny zajmujące się państwem wyróżniają na najogólniejszym poziomie trzy rodzaje systemu rządów: prezydencki, parlamentarny (inaczej parlamentarno-gabinetowy) oraz komitetowy (najrzadszy, w Europie występujący w Szwajcarii). Taki też podział przedstawiał w swoich pracach prof. Zygmunt Cybichowski (1879-1946), światowej sławy polski prawnik i autorytet w zakresie nauk politycznych, związany z obozem narodowym (z tym, że system komitetowy nazywał systemem dyrektorialnym). Na podstawie wieloletnich badań sformułował on teorię, iż różnice pomiędzy systemami rządów opierają się na jednym – „na mniejszej lub większej swobodzie faktycznej Szefa Państwa w powoływaniu i odwoływaniu ministrów”1. Różnorodność systemów rządów w poszczególnych krajach w ostateczności sprowadza się więc do mniejszych bądź większych ograniczeń w kierowaniu rządem przez Głowę Państwa.

Formę rządu definiuje się zawsze poprzez relacje rządu do osoby Szefa Państwa. Władza Szefa jawi się zatem jako istniejąca pierwotnie; dopiero wtórnie pojawiają się czynniki, które ją krępują (niekiedy w bardzo dużym stopniu). Rząd był początkowo w osobie Szefa – tego, kto stoi na czele wspólnoty – i nigdy nie może zostać od niego zupełnie oderwany. Tym samym, nawet dzisiejsze „naukowe nauki o polityce” w głębokiej warstwie przechowują tradycyjną ideę, zgodnie z którą najważniejszym filarem gmachu ustrojowego pozostaje Głowa Państwa. Nowoczesne, profańskie dyscypliny naukowe wciąż nie mogą zabić owej idei; przeciwnie – przekazują ją, choć w zakamuflowanej lub zdeformowanej postaci. Szef Państwa, w świetle ich ustaleń, to ciągle zlaicyzowana wersja tradycyjnego monarchy.

Celem prawicowej refleksji politycznej i prawniczej powinno stać się poszukiwanie formuł jak najsilniejszego instytucjonalnego związania rządu z Głową Państwa i jak najsilniejszego instytucjonalnego związania Głowy Państwa z Tradycją.


1 Tak streszczał poglądy Cybichowskiego inny wielki polski prawnik, konserwatywny myśliciel polityczny prof. Maciej Starzewski (1891-1944).

PMK Design
© Organizacja Monarchistów Polskich 1989–2024 · Zdjęcie polskich insygniów koronacyjnych pochodzi z serwisu replikiregaliowpl.com.