Szwecja — dwa jubileusze

Barbara Bieniek

W 2023 r. Szwecja obchodziła dwie znaczące rocznice: 500 lat od chwili, kiedy królestwo ponownie stało się niezależnym państwem, i pięćdziesięciolecie wstąpienia na tron Karola XVI Gustawa, najdłużej panującego monarchy w historii tego kraju.

500 lat temu, 6 czerwca, Gustaw Waza został wybrany królem, a Szwecja przestała być częścią unii kalmarskiej, stając się osobnym bytem. Z kolei 19 czerwca 1976 r. Jego Królewska Mość król Karol XVI Gustaw ożenił się z Sylwią Sommerlath, którą poznał na Igrzyskach Olimpijskich w Monachium w 1972 r. Interesujący i symboliczny z legitymistycznego punktu widzenia jest fakt, że podczas ceremonii zaślubin przyszła królowa założyła diadem, który w 1809 r. Napoleon podarował Józefinie.

Wśród zadań szwedzkiego monarchy należy wymienić coroczne otwieranie sesji parlamentu, która do 1974 r. zwoływana była w sali tronowej (Rikssalen) w Pałacu Królewskim, natomiast od 1975 r. inauguracja Riksdagu odbywa się w budynku parlamentu. Monarcha jest również przewodniczącym rad konsultacyjnych z rządem. Spotkania dotyczą m.in. zmiany rządu, informowania na bieżąco króla o decyzjach państwowych czy narodzenia członka rodziny panującej. Istnieje także Komisja Spraw Zagranicznych, która pełni funkcję organu pośredniczącego między rządem a parlamentem.

Do królewskich zadań należy przyjmowanie zagranicznych delegatów oraz akredytacja ambasadorów. Monarcha odpowiedzialny jest również za przyjmowanie zagranicznych głów państwa, które od 1974 do 2022 r. odwiedziły Szwecję siedemdziesiąt razy. Jego Królewska Mość również bierze udział w wizytach państwowych, podczas których towarzyszą mu reprezentanci rządu i sfer biznesu. Celem pierwszej podróży króla była w 1974 r. Norwegia za panowania Olafa V. Od początku panowania monarcha odbył osiemdziesiąt pięć wizyt państwowych. Inne oficjalne wizyty są natomiast mniej uroczystą formą utrzymywania przyjaznych stosunków międzynarodowych. Do tego typu przedsięwzięć angażuje się przeważnie Jej Królewską Wysokość xiężniczkę następczynię tronu Wiktorię wraz z małżonkiem w towarzystwie ministrów i biznesmenów. Oczywiście para królewska także uczestniczy w wizytach oficjalnych, jednak są one mniej ceremonialne niż wizyty państwowe. Szwedzki monarcha znany jest również z wręczania Pokojowych Nagród Nobla, a także pełnienia funkcji patrona i honorowego członka wielu organizacji, akademii i stowarzyszeń. Istotne są także mowy kierowane do narodu, wśród których za najważniejszą uchodzi ta wygłoszona 10 stycznia 2005 r., poświęcona katastrofalnemu tsunami na Oceanie Indyjskim, w wyniku którego śmierć poniosło około 220 000 osób, w tym 543 Szwedów.

Zasady sukcesji tronu regulowane są przez Akt o sukcesji (Successionsordningen), który jest najstarszym obowiązującym szwedzkim dokumentem rangi konstytucyjnej. W 1810 r. Riksdag przyjął tę ustawę, umożliwiając tym samym przyszłej dynastii Bernadotte objęcie władzy. Successionsordningen został znowelizowany w 1979 r. (zmiana weszła w życie 1 stycznia następnego roku), kiedy przyjęto zasadę primogenitury absolutnej, aby pozbawić miejsca w linii sukcesji Jego Królewską Wysokość xięcia Karola Filipa na rzecz jego siostry, xiężniczki Wiktorii, po której na tron miałaby wstąpić jej pierworodna córka, JKW xiężniczka Stella.

Podczas jubileuszowego roku królewska para odwiedziła wszystkie dwadzieścia jeden hrabstw (län) w państwie. W sześciu wybranych miastach – Uppsali, Linköpingu, Göteborgu, Malmö, Falun i Umeå – zaplanowano procesje, podczas których Najjaśniejsi Państwo podążali w karocy. Jubileusz uchodzi za niezwykle ważne wydarzenie, ponieważ umożliwił mieszkańcom każdego z regionów spotkanie z głową państwa. Na przykładzie Sztokholmu warto przybliżyć świąteczny program.

Uroczystość w Sztokholmie rozpoczęła się 22 czerwca w Skärholmen, gdzie gubernator Anna Kinberg Batra i jej mąż Dawid powitali władców. W Domu Kultury i teatrze miejskim król i królowa zapoznali się z prezentacją na temat inwestycji dokonanych przez miasto oraz życia kulturalnego i przemysłu w Sztokholmie. Następnie aktorzy Ahmed Berhan i Sharmarke Elmi odegrali dwie sceny ze spektaklu 8 kvadrat (8 kwadratów)¹, po których przyszedł czas na spotkanie z młodymi uzdolnionymi ludźmi, którzy tworzą muzykę oraz videoclipy. Król i królowa uczestniczyli także w zajęciach muzycznych i filmowych w Labbet (Laboratorium)². Na placu Bredholm zaprezentowano nowe boisko do gry w koszykówkę oraz informacje na temat inwestycji, które dotyczyły tego miejsca. W Sätrastrandsbadet powitano Najjaśniejszych Państwa przedstawieniami muzycznymi. Nie zabrakło także chóru dziecięcego, a Cia Sjöstedt, prezes Towarzystwa Ratownictwa Morskiego (Sjöräddningssällskapet), wypowiadała się na temat umiejętności pływania i ratowania życia. Kolejnym punktem programu było zasadzenie przez Karola XVI Gustawa olchy liściastej w celu upamiętnienia jubileuszu. Z Sätra małżonkowie udali się łodzią ratowniczą na wyspę Riddarholmen. Na ulicy Slottsbacken parę powitała orkiestra Gwardii Narodowej, pojawili się także tacy artyści, jak Mikołaj Strömstedt, Kiana oraz chór dziewczęcy Adolfa Fryderyka (Adolf Fredriks Flickkör³). Przemowę monarchy poprzedziła wypowiedź Anny Kinberg Batry.

Przemowa króla:

Pani gubernator,

Drodzy sztokholmczycy,

Panie i Panowie,

i wszyscy turyści,

Jak miło widzieć tak wielu ludzi na Slottsbacken. To szczególny dzień, szczególny rok. Jesteśmy w domu – ale także podróżujemy.

Podczas zimy i wiosny królowa i ja podróżowaliśmy po kraju, odwiedzając region po regionie, metropolię po metropolii. Byliśmy w najbardziej wysuniętych na północ i południe regionach kraju – i wielu pomiędzy nimi. Zostało nam jeszcze kilka, ale dziś przyszła kolej na region Sztokholmu.

Wizyty to nasz sposób na obchodzenie 50. rocznicy. Tak, to już 50 lat, odkąd zastąpiłem mojego dziadka, Gustawa VI Adolfa, i zostałem królem Szwecji oraz głową państwa. Przez te lata zadania były liczne i zróżnicowane. Ale to, co królowa i ja cenimy najbardziej, to spotkania z obywatelami. Mamy zaszczyt uczestniczenia w rozwoju społeczeństwa w wielu obszarach i miejscach. Dlatego wydawało się naturalne, żeby w ten sposób obchodzić pięćdziesięciolecie. A możliwość zrobienia tego w moim rodzinnym mieście to dodatkowa przyjemność.

Myślami wracam do ostatnich 50 lat. Odkąd wstąpiłem na tron w 1973 r., populacja regionu Sztokholmu wzrosła o prawie milion osób. Od tego czasu dokonał się fantastyczny postęp! Sztokholm poradził sobie z poważnymi zmianami strukturalnymi i stał się regionem uznawanym na arenie międzynarodowej ze względu na swój klimat innowacyjności. To tutaj powstają małe firmy, które rozrastają się i stają się globalnymi gigantami. To tutaj istnieje silna wiara w przyszłość.

Królowa i ja właśnie przybyliśmy z Sätrastrandsbadet, gdzie miały miejsce niektóre z dzisiejszych uroczystości. Sztokholm posiada ponad 350 obszarów ochrony przyrody. Nawet mieszkańcy centrum miasta mogą szybko dotrzeć do pięknych, bogatych w gatunki obszarów. Nie można zapomnieć, jak bardzo jest to korzystne. Czym byłby Sztokholm bez Djurgården, na przykład, mokradeł w rezerwacie przyrody Rågsved i dużego obszaru na świeżym powietrzu w Nackareservatet?

W czasie mojego panowania wiele wydarzyło się w dziedzinie ochrony środowiska. Niestety, istnieje wiele zagrożeń: dla oceanów, jezior, lasów i różnorodności biologicznej. Ale jednocześnie przeprowadza się tak wiele ważnych prac na rzecz ochrony przyrody. Chronimy, oczyszczamy i staramy się przywrócić to, co uległo zniszczeniu. Wiele się dzieje, co jest zachęcające i imponujące, nie tylko w regionie Sztokholmu. To nie przypadek, że w 2010 r. Sztokholm został uznany za pierwszą ekologiczną stolicę Europy.

Panie i panowie,

Naszą stolicą wstrząsają strzelaniny gangów i wiele osób czuje się niepewnie. Ale przemoc nigdy nie może stać się normą, nie możemy się do niej przyzwyczajać. Tak jak odbudowujemy zniszczoną przyrodę, musimy powoli i mozolnie przywracać bezpieczeństwo w naszym mieście i w naszym kraju. Jednak czuję nadzieję, gdy widzę tak wiele determinacji i tak wiele dobrych sił współpracujących w walce z przemocą.

XVI wiek był również czasem przemocy, ale oczywiście w zupełnie innym znaczeniu. W tym roku obchodzimy 500. rocznicę wyboru Gustawa Wazy na króla w Strängnäs 6 czerwca. A w dzień święta Midsommar wjechał on do Sztokholmu! Szwecja stała się niepodległym państwem narodowym w 1523 roku i rozpoczęła się podróż w stronę naszego nowoczesnego społeczeństwa.

Poprzednie pokolenia zbudowały ten kraj dla nas. Dziś to my jesteśmy tymi, którzy budują. Podejmujemy zarówno możliwości, jak i wyzwania i rozwijamy się wraz z zadaniami. Aby pozostawić lepsze miasto – i lepszy świat – tym, którzy przyjdą po nas.

Tymi słowami chcę podziękować wszystkim za dzisiejsze przybycie. Fantastycznie jest świętować ten dzień z wami! Dla Szwecji – z duchem czasu.

Dziękuję!⁴

Na koniec uroczystości, po przemówieniu, zabrzmiał hymn państwowy, a Karol XVI Gustaw i Sylwia udali się do Pałacu Tessinów na świąteczny obiad.

Jubileusz podkreśla znaczące dla szwedzkiej historii wydarzenia, a poza tym jest ważnym zabiegiem promującym monarchię i podtrzymującym zaufanie do Korony. Liczba imprez i uroczystości, które umożliwiają wielu obywatelom i turystom zobaczenie panujących, sprzyja podtrzymywaniu dobrego wizerunku dynastii, która „wychodzi do ludzi” i integruje się z poddanymi. Jest to ważne z punktu zachowywania historycznej ciągłości dzięki wspólnemu mianownikowi, którym jest monarchia. Niebawem prawdopodobnie pojawią się jednak głosy krytyków Korony, odnoszące się zwłaszcza do kwestii finansowych. Do tej pory nie ujawniono, ile dwór królewski przeznaczył na organizację uroczystości i królewskich podróży. Co więcej, dwór miał nadzieję, że rząd wydzieli dodatkowe środki na sfinansowanie wydarzeń składających się na ceremonialne obchody. To może z kolei sprowokować republikanów do krytyki wydatków, jakie generują król i jego rodzina, czyli rzekomego obciążania budżetu państwa, z którego środki mogłyby być przeznaczane na inne pilne cele, jak choćby walkę z przestępczością.

Bibliografia:

1. Jenny Alexandersson, Så ska kungen firas vid tronjubileet. 2023 har kungen suttit 50 år på tronen (dostęp: 14.07.2023).

2. Jubileums­besök i Stockholms län (dostęp: 14.07.2023).

3. Jubileumsåret 2023 (dostęp: 14.07.2023).

4. Staffan Larsson, Välkommen till ett kungligt jubileumsår, „Annons från Kungl. Hovstaterna”, 21.04.2023, str. 2.

5. 50 ÅR FÖR SVERIGE (dostęp: 14.07.2023).

¹ 8 kvadrat, Kulturhuset stadsteatern (dostęp: 02.10.2023).

² Miejsce, gdzie młodzież może brać udział w kursach oraz realizować projekty związane z muzyką, sztuką filmową, grami oraz podcastami, Kulturhuset stadsteatern (dostęp: 02.10.2023).

³ Adolf Fredriks Flickkör (dostęp: 02.10.2023).

⁴ H.M. Konungens tal vid länsbesöket i Stockholms län, 22 juni 2023 (dostęp: 02.10.2023).