Małgorzata II — próba podsumowania

Barbara Bieniek

Podczas wygłaszania tradycyjnej przemowy noworocznej, transmitowanej z Amalienborga, oficjalnej rezydencji duńskiej rodziny panującej, osiemdziesięciotrzyletnia królowa Małgorzata II oznajmiła, że nadszedł czas, by 14 stycznia 2024 roku abdykować i przekazać tron najstarszemu synowi, Jego Królewskiej Wysokości xięciu następcy tronu Fryderykowi. Decyzja zaskoczyła Duńczyków, mimo że Najjaśniejsza Pani w ciągu ostatnich lat zapowiadała, że jeśli zdrowie nie będzie jej dopisywało, wówczas wycofa się z życia publicznego. Spekulacje na temat rezygnacji z tronu przybrały na sile po tym, jak królowa przeszła w zeszłym roku w Rigshospitalet operację kręgosłupa. Podczas zmagań z chorobą królowa rozważała, czy nadszedł czas przekazania obowiązków następnemu pokoleniu: Czas ucieka, a dolegliwości się zwiększają. Nie jesteś w stanie dalej przezwyciężać tych samych rzeczy, co kiedyś (Time is running out, and the ills are increasing. You can no longer overcome the same things as you once could). W przemowie podziękowała za dotychczasowe wsparcie ze strony narodu i poprosiła, by w takim samym stopniu wspierali nową parę królewską.

Jej Królewska Mość królowa Danii Małgorzata II z dynastii Glücksburgów była najdłużej panującym władcą tego kraju. Urodziła się w 1940 r. jako córka króla Fryderyka IX i królowej Ingrydy. W wieku trzynastu lat stała się następczynią tronu, na który wstąpiła 14 stycznia 1972 r. W 1967 r. poślubiła francuskiego dyplomatę Henryka de Laborde de Monpezat (zm. w 2018 r.). Para doczekała się dwóch synów – Ich Królewskich Wysokości xięcia następcy tronu Fryderyka, który niebawem będzie nosić miano Fryderyka X, oraz xięcia Joachima. Starszy z synów poślubił w 2004 r. Australijkę Marię Elżbietę Donaldson, którą poznał w 2000 r. podczas Igrzysk Olimpijskich w Sydney.

Na decyzję o abdykacji zareagowała pani premier Mette Frederiksen, która podziękowała monarchini za jej długoletnią służbę: W imieniu całej ludności chciałbym serdecznie podziękować Jej Królewskiej Mości za jej trwające całe życie poświęcenie i niestrudzone wysiłki na rzecz królestwa (On behalf of the entire population, I would like to extend a heartfelt thank you to Her Majesty the Queen for her lifelong dedication and tireless efforts for the kingdom). Premier podkreśliła, że zmiana panującego jest ważna dla Duńczyków, zwłaszcza że wielu z nich nie pamięta innego monarchy. Pani Frederiksen zaznaczyła w swojej wypowiedzi, że Najjaśniejsza Pani jest uosobieniem ojczyzny i przez lata panowania przyczyniła się do zdefiniowania, kim są Duńczycy. Premier wyraziła także nadzieję, że kolejna para królewska jest gotowa do podjęcia się nowych zadań i obowiązków.

Małgorzata II przyczyniła się do wykreowania pozytywnego wizerunku zarówno jej samej, jak i instytucji monarchii (w 2022 r. 84% Duńczyków wyraziło poparcie dla domu panującego). Starała się przebywać jak najbliżej poddanych, nierzadko przechadzając się ulicami Kopenhagi bez eskorty. Podziw społeczeństwa wzbudziły jej osobowość, maniery oraz talenty – w tym językowe i sportowe (była zapaloną narciarką, brała także udział w kursach judo i zimowych testach wytrzymałościowych). Jako xiężniczka wstąpiła do kobiecej jednostki lotniczej. W 2011 r., w wieku siedemdziesięciu lat, ubrana w militarny strój, odwiedziła duńskie oddziały stacjonujące w południowym Afganistanie.

Jej Królewska Mość z wdzięcznością i podziwem traktowana jest nie tylko przez Duńczyków, lecz także społeczności Wysp Owczych i Grenlandii – dwóch autonomicznych terytoriów, które są częścią królestwa. Najjaśniejsza Pani składała regularne wizyty w tych krajach, zawsze ciepło witana przez mieszkańców. Małgorzata i następca tronu mocno się zaangażowali w ochronę i promocję grenlandzkiej kultury, tradycji oraz dziedzictwa. Fryderyk od 2000 r. nazywany jest grenlandzkim xięciem, kiedy to pokonał dystans 2800 kilometrów wzdłuż Grenlandii, poruszając się psim zaprzęgiem. Z kolei żona Fryderyka uzyskała przydomek nasza szwagierka. Ich dzieci, bliźnięta urodzone w styczniu 2011 r., otrzymały wśród kilku imion nadanych podczas chrztu w państwowym, luterańskim Kościele Danii imiona grenlandzkie – Ivalo i Minik.

Doceniając wszystkie pozytywne cechy odchodzącej monarchini, należy jednak pamiętać, że stała na czele monarchii konstytucyjnej, w której rzeczywista władza spoczywa w rękach parlamentu. Sytuując się ponad partyjnymi sporami, pełniła funkcje wyłącznie symboliczne i reprezentacyjne. Z legitymistycznego punktu widzenia bilans jej panowania – i zachodzącej w tym czasie ewolucji duńskiego społeczeństwa – nie jest więc jednoznaczny, a w wielu aspektach musi być negatywny. Do rangi signum temporis urasta m.in. odebranie apanaży prawie wszystkim – z wyjątkiem jednego – wnukom królowej oraz pozbawienie dzieci Joachima tytułów xiążęcych. Najjaśniejsza Pani potwierdziła tym samym, że rodzina królewska traci znaczenie nie tylko polityczne, lecz także symboliczne, i nie jest już traktowana jak pierwsza rodzina o szczególnym statusie. Jest to znak czasów, którym jednak Małgorzata II nie stawiała oporu.

Bibliografia:

1. J. Laage-Petersen (2014), Ligebehandling af grønlændere i Danmark: forundersøgelse, Institut for Menneskerettigheder (dostęp: 6.01.2024).
2. Jacob Gronholt-Pedersen, Denmark’s Queen Margrethe II announces surprise abdication on live TV, 2 stycznia 2024 (dostęp: 09.01.2024).
3. Lola Privat Klint, The Greenlandic Paradox. Greenlandic autonomy under Danish monarchy, 2020, s. 32–33 (dostęp: 6.01.2024).
4. Miranda Bryant, Queen Margrethe II of Denmark announces surprise abdication, 31 grudnia 2023 (dostęp: 09.01.2024).
5. O. Høiris, L. Marquardt (2019), Grønlændernes Syn På Danmark, Aarhus Universitetsforlag, s. 258.
6. The 50^th anniversary of HM Queen Margrethe II’s accession to the throne, 14 stycznia 2022 (dostęp: 09.01.2024).
7. Thomas Larsen, En djup ansvarskänsla fick drottning Margrethe att abdikera, 1 stycznia 2024 (dostęp: 09.01.2024).